این پیش‌نشست با سخنرانی دبیر علمی کنگره، خانم دکتر میترا صمیعی (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه‌ طباطبایی) شروع شد، سپس دبیر نشست به تشریح و تبیین اهمیت «تغییرشناسی در عصر دیجیتال» پرداخت و دیدگاه‌های مختلف دربارۀ گونه‌شناسی تغییر را متناسب با ویژگی‌های دوران انقلاب صنعتی چهارم (عصر دیجیتال) بیان کردند.

دکتر امینی بر این باور بود که یکی از پیش‌نیازهای ورود به تحول دیجیتال، شناخت مفهوم تغییر است. بر همین اساس ایشان ابعاد مفهوم «تغییر» را به صورت زیر بیان کردند:

• تغییر، حرکت از یک حالت به حالت دیگر است؛

• تغییر، مبدأ (وضع موجود) و مقصد (وضع مطلوب) دارد؛

• تغییر، جهت دارد؛

• تغییر، سرعت و شتاب دارد؛

• تغییر، رو به جلو و سازنده است؛

• تغییر، وابسته به زمان و مکان است؛

• تغییر، وابسته به بافت (Context) است؛

• تغییر، شعاع و عمق اثرگذاری دارد؛

• تغییر، پیامد و نشانه دارد؛

• تغییر، نیازمند نهادینه‌سازی است؛

ایشان تغییرات را در یک طیف تغییر تدریجی تا تغییر رادیکالی تقسیم‌بندی کردند و تأکید داشتند که از لحاظ نظری، منظور از مفهوم «تغییر» در تحول دیجیتال، یک تغییر برنامه‌ریزی شده رادیکالی است که بر مبنای فناوری‌های دیجیتال، کل ارکان یک سازمان را تحت پوشش قرار می‌دهد. در این نگاه، تحول دیجیتال به معنای بر هم زنندگی دیجیتالی تفسیر می‌شود.

 اما از لحاظ عملیاتی معمولاً منظور از مفهوم «تغییر» در تحول دیجیتال، یک تغییر برنامه‌ریزی شده تدریجی است که بر مبنای فناوری‌های دیجیتال بوده و برای پیش‌برد خود نیازمند داستان‌های موفقیت زودبازه در گوشه‌ای از سازمان است ولی هدف غایی آن، اصلاح کل ارکان سازمان است. در این نگاه تحول دیجیتال به معنای توسعه دیجیتال تفسیر می‌شود.

در ادامه دکتر مرشدی ضرورت شناخت مفهوم «تغییر» را در سه دورۀ تاریخی زیر بررسی کردند:

• دورۀ تولید انبوه (Mass Production): که منظور دوران انقلاب صنعتی دوم است که در آن دوران تأکید بر مدیریت عملکرد و کیفیت بود.

• دوره سفارشی‌سازی انبوه (Mass Customization): که منظور دوران انقلاب صنعتی سوم است که در آن دوران تأکید بر مدیریت استراتژیک بود.

• دوره ابر-شخصی‌سازی (Hyper-Personalization): که منظور دوران انقلاب صنعتی چهارم یا عصر دیجیتال است که تأکید بر تحول دیجیتال در سازمان‌ها با محوریت تجربه دیجیتال ذی‌نفعان کسب و کار سازمان است.

ایشان در ادامه چند نکته مهم دربارۀ تحول دیجیتال را بیان کردند:

• تحول دیجیتال بیش‌تر دربارۀ استراتژی است و سپس تکنولوژی!

• تحول دیجیتال بیش‌تر دربارۀ مدیریت تغییر است و سپس تکنولوژی!

• تحول دیجیتال یک «تغییر مدل‌محور» (Model-Driven Change) است! در همین راستا، مدل‌های مختلف تحول دیجیتال مطرح شد برای نمونه می‌توان به مدل‌های نقشۀ ‌راه تحول دیجیتال از دو منظر زیر اشاره کرد: (۱) مدل‌های ذهنی همچون مدل ۵ بعدی راجرز شامل بعد مشتری، بعد رقابت، بعد دیتا، بعد نوآوری و بعد ارزش؛ (۲) ‌مدل‌های الگوریتمی همچون مدل ۵ مرحله‌ای شالمو شامل مرحله واقعیت دیجیتال، مرحله رویای دیجیتال، مرحلۀ پتانسیل دیجیتال، مرحلۀ تطابق دیجیتال و مرحلۀ پیاده‌سازی دیجیتال.

در ادامه، دکتر مرشدی و دکتر امینی، «تغییر در ابعاد سلامت سازمان» و «تغییر در ابعاد عملکرد سازمان» را  با استناد به کتاب Beyond Performance 2.0 مورد بررسی قرار دادند. تغییر در بعد عملکرد سازمان (Performance)، بر جنبه‌های مالی و عملیاتی سازمان همچون سودآوری و کاهش هزینه‌های سازمانی که برای ذی‌نفعان و سهام‌داران سازمان مهم هستند، تأکید دارد و  تغییر در بعد سلامت سازمان (Health)، بر جنبه‌های نرم سازمانی همچون انگیزش سازمانی، مسئولیت‌پذیری و مراتب پاسخگویی، نوآوری، همکاری و تعاون و برون‌گرایی، تمرکز دارد. همچنین در همین راستا، مدل ۵A شرکت مکنزی مطرح شد. مدل ۵A مکنزی شامل مراحل زیر است:

1. مرحله آرزو کردن (Aspire): می‌خواهید به کجا بروید؟

2. مرحله ارزیابی کردن (Assess): برای جایی که می‌خواهید بروید چگونه آماده هستید؟

3. مرحله معماری کردن (Architect): برای اینکه به آن‌جا برسید مجبورید چه کاری بکنید؟

4. مرحله اقدام کردن (Act): این سفر را چگونه مدیریت می‌کنید؟

5. مرحله پیشرفت کردن (Advance): چگونه فرایند بهبود مستمر را دنبال می‌کنید؟

تطبق جدول زیر تقاطع میان مراحل مدل ۵A و ابعاد مختلف تغییر از منظر مکنزی تشریح شد:

در نهایت، مباحث این پیش‌نشست با بررسی گونه‌شناسی تغییر در ۹ شاخص سلامت سازمانی (OHI) از منظر مدل ۵A مکنزی جمع‌بندی شد:

• جهت‌دهی راهبردی: شامل چشم‌انداز مشترک، شفافیت استراتژیک، و درگیر کردن کارکنان؛

• هماهنگی و کنترل: شامل مرور عملکرد افراد، مدیریت عملیاتی، مدیریت مالی، استانداردهای حرفه‌ای، و مدیریت ریسک؛

• نوآوری و یادگیری: شامل نوآوری بالا به پایین، نوآوری پایین به بالا، تسهیم دانش، اخذ ایده‌های خارجی؛

• رهبری: شامل رهبری آمرانه، رهبری مشورتی، رهبری حمایتی، رهبری چالشی؛

• انگیزش: شامل ارزش‌های معنی‌دار، رهبران الهام بخش، فرصت‌های حرفه، انگیزه‌های مالی، پاداش‍‌ها و قدردانی؛

• محیط کار: شامل محیط باز و معتمد، شفافیت عملکردی، دیسپلین‌های عملیاتی، خلاقیت و کارآفرینی؛

• قابلیت‌ها: شامل جذب استعداد، توسعه استعداد، قابلیت‌های مبتنی بر فرایند، تجربه برون‌سپاری؛

• مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی: شامل شفافیت نقش‌ها، قراردادهای عملکرد، مدیریت پیامدها، مالکیت شخصی؛

• برون‌گرایی: شامل مشتری‌مداری، بینش رقابتی، شراکت‌های تجاری، حکمرانی و روابط اجتماع؛

در بخش پایانی پیش‌نشست، دکتر امینی به بیان خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده در این رویداد، تعاملات میان تحول دیجیتال، تغییرشناسی و علم اطلاعات را بیان کردند. در پایان این برنامه، به پرسش‌های حاضرین پاسخ داده شد.

گزارش: دکتر مصطفی امینی، دبیر پنل نوآوری و فن‌آوری‌های نوظهور

لینک نشست ضبط شده:

https://learning.ilisa.ir/p559x6sdt49z