شرح جلسه: این جلسه با صحبت‌های سرکار خانم دکتر صمیعی، دبیر محترم علمی ششمین کنگره متخصصین علوم اطلاعات آغاز شد که ضمن عرض خیر مقدم خدمت اعضای نشست، مقدم‌ه­ای در خصوص اهداف برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات که هر ساله توسط انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی برگزار می­‌شود، ارائه فرمودند و متذکر شدند که این رویداد به منظور برقراری پیوند علمی و حرف‌ه­ای بین پژوهشگران حوزه علوم اطلاعات و تبادل نظر در زمینه­‌های حرفه‌­ای صورت می­پذیرد. همچنین در خصوص موضوع کنگره ششم با محوریت تحول دیجیتال به تغییرات فناورانه که در سال‌های اخیر در کتابخانه‌­ها، آرشیوها و موزه­‌ها پدیدآمده، اشاره کردند. ایشان با تاکید بر آرشیوهایی که تحت تاثیر تحول دیجیتال دگرگون شده‌­اند، به کارگیری فناوری‌های نوین ( مثل سیستم‌­های مجازی، رایانش ابری، رسانه­‌های اجتماعی، اینترنت اشیا، تلفن‌­های هوشمند، بیگ دیتا و… ) و تلاش برای به روز رسانی این تکنولوژی‌­ها را که منجر به توانمندی مراکز اطلاعاتی شده و با ایجاد فرصت­‌های جدیدی در ارائه خدمات، باعث تغییر فرایندها و تحولات افراد شده است را مورد توجه قرار دادند.

سپس دبیر نشست، ضمن معرفی کارشناسان این جلسه به تعریف علمی و مفهوم ” تحول دیجبتال ( Digital Transformation) ”  به عنوان زیرمجموعه تحول سازمانی پرداختند: مجموعه اقدامات سازمان­‌ها برای به کارگیری تکنولوژی­‌های جدید دیجیتال و بهره­‌برداری از منافع آنها که علاوه بر فرایندهای کسب و کار، بر محصولات کسب و کار، ساختار سازمانی و مفاهیم مدیریتی سازمان تاثیر می­‌گذارد. در واقع تحول دیجیتال یک استراتژی است که اگر استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات به تغییر ساختارکسب و کار و تغییر الگوهای ارزش آفرینی و دستاوردهای مالی کسب و کار منتهی شود، می­توان گفت که در راستای تحول دیجیتال گام برداشته شده است.

سپیده سیروس کبیری در ادامه با ذکر مثالی از یک تجربه موفق، تحول دیجیتال در آرشیوهای دیداری شنیداری را تشریح کردند: معرفی موسسه ملی صدا وتصویر فرانسه (INA : Institut national de l’audiovisuel)

این موسسه که وظیفه جمع آوری، ذخیره سازی و انتشار محتوای رادیو، تلویزیون و وب را در سراسر کشور فرانسه به عهده دارد، در سال ۱۹۷۴ شکل گرفته و از ۱۹۷۷، یعنی سه سال بعد از تاسیس با راه اندازی شعبات هفتگانه در سطح ملی، ماموریت حفاظت از میراث دیداری شنیداری، آموزش، تحقیق و توسعه و ابداع روش‌های نوین در صنعت صدا و تصویر را برعهده دارد. این مرکز از سال ۱۹۹۲، علاوه بر شبکه‌های رادیو و تلویزیون عمومی، محتوای تولید شده در شبکه های خصوصی اعم از تلویزیون های کابلی و پوشش ماهواره را هم در فرایندهای کاری خود تعریف کرده است و سالانه یک میلیون ساعت محتوای دیداری شنیداری را آرشیو می کند و از سال ۲۰۰۰ اقدام به جمع آوری و آرشیو مجموعه های خصوصی کرده است. سایت رسمی این موسسه (INA.fr) در سال ۲۰۰۶ راه اندازی شد و آمارهای بازدید از آن ( بیش از ۱۵ میلیون بازدید در سال ۲۰۱۵) قابل توجه است. این بازدیدها رونق کسب و کار این موسسه را سبب می­شوند. در سال ۲۰۱۹ ماموریت دسترسی فراگیر به داده‌­ها و اجرای پروژه­‌های مشترک فرامرزی سبب شد تا این موسسه فرایندهای کاری و خدماتی خود را به نحوی توسعه دهد که طیف وسیع کاربران اعم از دانشجویان، پژوهشگران، تولید کنندگان محتوا و درخواست کنندگان محتوا را پوشش دهد. آمارهای قابل توجه از میزان کاربرانی که خدمات متعدد از این موسسه دریافت می­‌کنند و همچنین میزان درآمدهای حاصل از صدور گواهینامه و فروش محتوا (۴۱ میلیون یورو)، نشان دهنده موفقیت این موسسه است. کشور فرانسه نخستین کشور در دنیا است که کلیه میراث دیداری شنیداری خود را دیجیتال سازی کرده و در دسترس عموم قرار داده است. مجوزهای فروش محتوا به این موسسه واگذار شده و ارائه خدمات متنوع این موسسه از طریق هفت سایت اینترنتی تخصصی طراحی شده، انجام می­شود. سایت INA THEQUE گنجینه­ای منحصر به فرد از محتوای تلویزیون، رادیو، وب سایت و سینما است که بیش از ۱۵ میلیون رکورد محتوای دیداری شنیداری رادیو تلویزیونی را شامل می­شود. همچنین ۱۴۵۰۰ وب سایت و  ۳۴۰۰۰ عنوان محتوای سینمایی از دیگر سرمایه‌­های این گنجینه است. این موسسه همانند سازمان‌های دیگر، عناوین شغلی متعددی دارد و بر اساس نیازهای آتی، عناوین مورد نیاز خود را پیش بینی می­‌کند و برای جذب متخصصان مورد نظر، مجموع‌ه­ای از مهارت ها و دانش­های روز دنیا را اعلام می­‌نماید. درآمد اکثریت کارکنان این موسسه بیش از ده هزار دلار در سال ۲۰۱۸ اعلام شده است که ناشی از تحول دیجیتال در کسب و کار این موسسه درحوزه محتوای دیداری شنیداری است. از جمله تکنولوژی­‌های نوین صنعت دیداری شنیداری که توسط این موسسه تولید شده، کد ژنتیکی است که INA Signature نامیده می­شود، امکان کنترل و پیگیری ویدئو و پخش آنلاین ویدئو را میسر می سازد که البته قابل فروش و واگذاری به درخواست­‌کنندگان از سراسر دنیا است. همچنین ارائه تجهیزات و فناوری‌های تولید دیداری شنیداری از طریق سایت تخصصی این موسسه به نام INA MEDIAPRO امکان پذیر است. آرشیو این موسسه همگام با فناوری‌های نوین، حفاظت از میراث دیداری شنیداری را برای نسل­‌های آینده به عهده دارد و بیش از ۱۲۰ شبکه تلویزیونی و رادیویی ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته را ضبط و ساماندهی می­کند. بخش اعظمی از ثبت و تولید فرداده محتوای دیداری شنیداری با سرویس­های خودکار هوش مصنوعی شامل تبدیل گفتار به متن، تشخیص چهره، تشخیص لوگوها و آرم­‌ها و نقش‌­ها، تشخیص و ثبت انواع برنامه و … در دو پایگاه داده و طی دو مرحله ثبت و فرآوری و غنی‌­سازی می­شود. ارزش افزوده ایجاد شده منجر به تولید داده های حرفه ای می­گردد که در سایتهای مختلف این موسسه مورد بهره برداری قرار می­گیرد. این موسسه در شکبه­های اجتماعی twitter, facebook, Instagram  و You Tube فعالیت دارد. قوانین حقوقی که برای محتوای دیداری شنیداری اعمال می­شود، کلیه حقوق تولید کنندگان محتوا را صیانت می­کند. جایزه EMMY در سال ۲۰۱۸ نتیجه تلاش این موسسه در بکارگیری تکنولوژی­های نوین در حفاظت از سرمایه­های جاری و اجرای قانون حق کپی­رایت، فروش فناوری به دارندگان و ارائه کنندگان سرویس های مانیتورینگ و کنترل پخش زنده با تکنولوژی کدژنتیکی است. اجازه دسترسی به کلیه فرایندهای موسسه برای کارکنان آن از سال ۲۰۰۵ از طریق پورتال اینترانتی به نام Reflex فراهم شده است…. مجموعه فعالیت­های این موسسه نمونه­ای از تحول دیجیتال در آرشیوهای دیداری شنیداری است که علاوه بر فرایندهای کسب وکار، محصولات و فرهنگ سازمانی این موسسه را تحت تاثیر قرار داده است.

در ادامه برگزاری این نشست، آقای علی قدیمی با ارائه مطالبی در خصوص” واسپاری منابع دیجی­زاد و آرشیو وب با رویکرد دیداری شنیداری” به تبیین ضرورت آرشیوسازی منابع دیجیتالی، واسپاری قانونی منابع دیجی­زاد و چالش‌­های آرشیوسازی منابع دیجیتالی و وبی پرداختند: آرشیو وب انباره­ای پویا از منابع اینترنتی است که بر اساس سیاست­های از پیش تعیین شده و با به کارگیری ابزارها و تکنیک­های مناسب، گردآوری، سازماندهی و حفاظت می­شوند. به گونه­ای که دسترسی پایدار به محتوای انباره، تامین و تضمین شود. واسپاری منابع دیجی­زاد تعهدی برای واسپاری انتشارات به واسپارگاه­‌های خاص است. هدف از واسپاری قانونی، حفظ و نگهداری و دسترسی بلند مدت به میراث ملی است.

ایشان با ذکر تجربیاتی در این زمینه به پیشینه واسپاری منابع دیجی­زاد و آرشیو وب در جهان پرداختند و با نمایش نقشه واسپاری قانونی منابع دیجیتالی در کشورهای مختلف در سال ۲۰۱۸، به تحلیل واسپاری اجباری و واسپاری داوطلبانه از سوی کشورهای مذکور اشاره کردند: از سال ۱۹۹۶ در هند به صورت داوطلبانه آغاز شده و تا سال ۲۰۱۷ با برنامه واسپاری ملی انتشارات الکترونیکی در کشور استونی ادامه یافت.

علی قدیمی با اشاره به مسئولیت سنگین آرشیوسازی وب در سطح ملی ، چالش­های آرشیوسازی منابع دیجیتالی و وبی از نظر فنی، حقوقی و محتوایی را نام بردند و الزامات و راهکارهای پیشنهادی در خصوص نقش سازمان­‌ها و شبکه ملی، تاثیر محیط قانونمند بر انتخاب منابع و اطلاعات و اهمیت تفکر جهانی و اقدام محلی در این زمینه را مطرح  نمودند.

پس از صحبت های آقای قدیمی، یک فیلم کوتاه به زبان انگلیسی در خصوص آینده صنعت ویدئو و تلویزیون تا سال ۲۰۳۰ میلادی و تحولات دیجیتال ناشی از بکارگیری فناوریهای نوین در کسب و کارهای صنایع دیداری شنیداری و سناریوهای پیش بینی شده در این زمینه نمایش داده شد.

در آخرین بخش این نشست، سید محمدرضا موسوی، مبانی وتعاریفی از روندهای موجود در صنعت صوت و تصویر را بیان کردند: تاثیر حوزه­‌های مختلف فناوری، بازاریابی دیجیتال، صنعت ویدئو، رسانه­‌های اجتماعی و ارتباطات بر شکل­‌گیری و رشد این روندها قابل توجه است و در طول یک سال گذشته، به دلیل ویروس کرونا، تغییر سبک زندگی به شکل آنلاین و مجازی، مدل­های تصمیم­‌گیری و رفتارهای اجتماعی را متحول کرده است. سرویس‌­های ویدئو و صوت و دسترسی آنلاین به محتوای دیداری شنیداری بخش بزرگی از مصرف اینترنت جهان را شکل می‌­دهد. روندهای مرتبط با صنعت صوت و تصویر در سه حوزه محتوا، فناوری و سرویس دسته بندی می­شوند که هر کدام زیرمجموعه­‌های خاص خود را دارند.

 در حوزه محتوا، پادکست ها، محتواهای زود گذر مانند استاتوس واتساپ، استوری اینستاگرام و …، پخش زنده در بستر پلتفرم‌­های بزرگی مانند یوتیوب، پخش بازی­‌های ویدئویی با بهره­‌مندی از سرویس‌های ابری جهانی به استریم (پخش) ویدئو می­پردازند. انواع ویدئو ۳۶۰ درجه، محتوای کاربرپدید  (UGC = User Generated Content) در فضای آنلاین از دیگر موارد حوزه محتوا است که درباره آنها اطلاعات ارائه  فرمودند. در ادامه، موضوعات محتوایی جدید مانند پزشکی و سلامت از راه دور بویژه در دورانی که در حال مقابله با ویروس کرونا هستیم، آگهی‌­های تبلیغاتی زنده و رسانه­‌های خریدنی به عنوان روندهای نوین تبلیغاتی در آینده نزدیک در این صنعت پیش بینی شد.

در حوزه فنی، فواید بهره برداری از هوش­‌ مصنوعی در رسانه‌­ها به منظور فرآوری محتوا و استخراج خودکار فراداده به صورت متن و تشخیص اشیاء و شخصیت­‌ها و همچنین پخش آگهی متناسب با محتوا پرداختند. حفظ حریم خصوصی با استفاده از فناوری هوش­مصنوعی و دسترسی سرویس­های ارائه محتوا به اطلاعات شخصی کاربران از دیگر مواردی است که تشریح شد. سرویس­‌های واقعیت افزوده (AR (Augmented reality ، واقعیت مجازی  VR (Virtual Reality) ، جعل عمیق Deep Fake و استانداردهای فنی جدید صدا و تصویر و پروتکل­‌های ارتباطی نوین مانند ۵G از دیگر مسائلی است که در این نشست به آنها اشاره شد.

در حوزه سرویس، مسائل مرتبط با مسئولیت پلتفرم­‌ها از جمله قوانین کسب و کار، تبلیغات سیاسی، تبلیغات تجاری، محتوای غیرقانونی و جعلی، حفظ حریم شخصی و … مطرح گردید. مسئله امنیت داده، انحصار و ادغام فرایندهای تولید، عرضه و توزیع از دیگر مواردی است که با نمایش گراف­‌های مرتبط تشریح فرمودند.

در ادامه، انواع سرویس‌های محتوایی بر اساس نوع پرداخت کاربران تشریح گردید و پیش­بینی در خصوص آینده این نوع سرویس‌­ها با توجه به تحولات فناوری در چهار سناریو، همانند فیلم پخش شده، ارائه شد.

هدف از این بخش نشست، اشاره به تحولات دیجیتال در حوزه صدا و تصویر عنوان شد. این تحولات آرشیوهای دیداری شنیداری را تحت تاثیر قرار داده و خواهد داد.

در پایان این جلسه، دبیر نشست ضمن جمع­‌بندی موارد مطرح شده، به سوالات مخاطبان پاسخ دادند.

فیلم کامل این نشست در آدرس زیر قابل دسترسی علاقمندان است:

http://learning.ilisa.ir/prm2r660ewi7

گزارش: سپیده سیروس‌کبیری

دبیر پنل تخصصی آرشیوهای دیداری شنیداری در کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات