اولین پیش‌نشست کتابخانه‌های کودکان روز چهارشنبه، ۲۹ بهمن ۱۳۹۹، از ساعت ۱۶ تا ۱۸ با موضوع «تحول در کتابخانه های کودک در عصر دیجیتال» به دبیری خانم دکتر مینا ذاکر شهرک (معاون پژوهش ادارۀ کل آموزش و پژوهش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) در فضای ادوبی کانکت انجمن برگزار شد.
مهمانان این پیش‌نشست آقای دکتر سیامک محبوب (پژوهشگر مطالعات خواندن)، خانم‌ها الهام دارابی (رییس گروه آموزش و ترویج قصه‌های ایرانی، رئیس ادارۀ قصه‌گویی و دبیر انجمن قصه گویی ایران) و شهرزاد مقصودی نسب (تسهیل‌گر دوره‌های کتابخوانی، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی) بودند
این پیش‌نشست با صحبت‌های سرکار خانم دکتر صمیعی، دبیر محترم علمی ششمین کنگره متخصصین علوم اطلاعات آغاز شد که ضمن عرض خیر مقدم و تشکر، مقدمهای در خصوص اهداف برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات که هر ساله توسط انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی برگزار میشود و اهمیت کتابخانه‌های کودک ارائه فرمودند.
سپس دبیر نشست، به تعریف مفهوم «تحول دیجبتال» پرداختند که منظور از تحول دیجیتال فقط تحول فناوری (بهره‌برداری از منافع فناوری) نیست بلکه تحول دیجیتال یک تغییر بنیادی هست که فکر، رفتار، عملکرد و همه داشته‌های ما را متحول می‌کند و اینکه صرفاً در کتابخانه‌ها از آخرین ورژن‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری استفاده کنیم نیست. بلکه به این معنا است که این تحول، تفکرمان را تغییر بدهد و از طرف دیگه چون در عصر حاضر، در حال گذر از عصر اطلاعاتی به عصر مفهومی (Conceptual Age) هستیم، همچنان‌که «دنیل پینک» در کتاب «ذهن کامل نو»، هم به این مهم پرداخته که ما در حال حاضر از جامعه‌ای که بر مبنای قابلیت‌های منطقی، خطی و کامپیوتری که عصر اطلاعاتی بر آن بنا شده به جامعه‌ای که بر مبنای قابلیت های خلاقانه، همدلانه و عصر مفهومی، در حال گذار هستیم. بنابراین مهم‌ترین سؤال این هست که با توجه به ذائقه کودک و نوجوان امروز که در شرایط حاکم بسیار هم تغییر کرده، تحولات درکتابخانه‌های کودک و نوجوان چگونه باید باشد؟ به عبارت دیگر، کتابخانه کودک در این عصر، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشه که بتواند کودک و نوجوان امروز را جذب کند؟
آقای دکتر محبوب پس از معرفی کتاب «استاندارد خدمات کتابخانه عمومی برای کودکان و نوجوانان»، بیان داشتند: اگر نگاه تاریخی به کتابخانه‌های کودکان داشته باشیم می‌بینیم که نحوه طراحی این کتابخانه‌های مبتنی بر معنایی بوده است که «کودکی» داشته است که این موضوع به طور مفصل در مقدمه کتاب «استاندارد خدمات کتابخانه عمومی برای کودکان و نوجوانان» شرح داده شده است. به طور مثال کودکان به‌عنوان موجود آزاردهنده‌ای تصور می‌شد که والدین برای مدتی هم که شده باید از شر آن‌ها خلاص می‌شدند و در کتابخانه مطالعه می‌کردند. با این دیدگاه فضاهایی عموماً در زیرزمین کتابخانه‌ها ایجاد می‌شد و کودکان در آن‌جا نگهداری می‌شدند و فردی مراقب آن‌ها بود. به مرور که معنای کودکی تغییر کرد و ادبیات کودک توسعه پیدا کرد، خدمات کتابخانه‌ها به کودکان نیز دستخوش تغییر شد و هم فضاهای مناسب‌تری برای آن‌ها پیش‌بینی شد و هم نقش کتابدار از مراقب به راهنما و سپس به تسهیل‌گر تغییر پیدا کرد. بنابراین این پرسش در ارتباط با موضوع این نشست قابل طرح است که «معنای کودکی تحت تأثیر تحول دیجیتال چگونه تغییر کرده است/می‌کند؟» یا به عبارتی دیگر «کودکی دیجیتال چه نوع کودکی است؟» نحوۀ پاسخ ما به این پرسش می‌تواند تعیین‌کنندۀ نحوۀ بازطراحی کتابخانه‌های کودکان باشد. عموماً کودک توصیف شده در جهان دیجیتال تحت تأثیر ترس از آسیب‌های این فضا معنا شده است. برای مثال بسیار می‌شنویم که: کودکان به‌واسطه حضور دائمی در این فضا ارتباطات نامحدودی پیدا می‌کنند و این ارتباط‌ها می‌تواند منشأ سوءاستفاده آزارگران قرار گیرد. همچنین ادعا میشود که تمرکز کودکان در ارتباط با دنیای دیجیتال کم میشود و امکان تفکر عمیق از کودک سلب میشود. خواب کودکان دچار اختلال میشود. سلامت جسمی کودکان به خطر می‌افتد. این جملات و نظایر آن‌ها ناشی از آن هراس اخلاقی است که فناوری‌های نو با خودشان می‌آورند. به نظر می‌رسد این نوع تفکر سلبی در تعیین ماهیت کودکی دیجیتال بسیار تعیین‌کننده است اما بهتر است پیش از نتیجه‌گیری نهایی سویه‌های مثبت فناوری‌های دیجیتال را نیز در نظر بگیریم. واقعیت فناوری در کشور ما سویه‌های دیگری نیز دارد. به عنوان مثال در خانواده‌ای کودکی به آخرین ابزارها و فناوری‌ها دسترسی دارد، کودکانی دیگر برای ساده‌ترین استفاده‌ها که در دوران کرونا بیش‌تر خودش را نشان داد، ابزار کارآمدی در دسترس ندارد. این یعنی ما با یک شکاف دسترسی به فناوری‌های دیجیتال روبه‌رو هستیم که به نظر ایشان کتابخانه‌های کودکان می‌توانند در پر کردن این بخش از شکاف را در دستور کار خود قرار دهند. شکاف یا فاصله دیگری که مهم است، فاصله کودکان و والدین است که عملاً آن‌ها را به دو گونه موجود متفاوت تبدیل کرده است که زبان یکدیگر را نمی‌فهمند نشانه آن هم این جمله پرتکرار است که «کودک چندساله من با گوشی و تبلت کارهایی می‌کند که من سر درنمی‌آورم.» کاستن از این فاصله نیز می‌تواند بخشی از وظایف کتابخانه‌های کودکان باشد. غیر از این با نگاه به جنبه مثبت فناوری، کتابخانه‌های کودکان می‌توانند با پر رنگ کردن کار ویژۀ آفرینش، زمینۀ نوآوری از طریق ابزارهای دیجیتال را برای کودکان فراهم کنند.
