مهمانان این پیش‌نشست خانم دکتر بتول کیخا (عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه زابل، پژوهشگر حوزه سواد اطلاعاتی) و آقای دکتر محمدصادق افراسیابی (معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، پژوهشگر حوزه سواد رسانه‌ای) بودند.
در ابتدای این نشست، که با استقبال صاحب‌نظران و علاقه‌مندان رو به رو شد، دکتر فاطمه پازوکی دبیر نشست ضمن اشاره به اهمیت موضوع سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای در عصر حاضر به ویژه در دوران کرونا، هدف از برگزاری این نشست را تبیین نقش کتابخانه‌های عمومی در ترویج و توسعه سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای مردم دانست.
در ادامه جلسه، دکتر محمدصادق افراسیابی، معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی با تأکید بر بازتعریف کتابخانه در زمان حاضر گفت: امروزه کتابخانه‌های دیجیتال ظهور و بروز بیش‌تری در جهان دارند، اما کشور ما از این نظر در وضعیت خوبی نیست و ما یک کتابخانه دیجیتال ملی نداریم و این یک ضعف بزرگ است. وی افزود: علاوه بر ضرورت ایجاد کتابخانه ملی دیجیتال لازم است به نقش کتابدارها در افزایش مهارت زیست مردم در فضای مجازی توجه کنیم. کتابداران امروزه باید مهارت‌های زیست فضای مجازی را بشناسند تا اگر شخصی به ایشان مراجعه کرد و سؤالاتی در خصوص مهارت‌های زیست در فضای مجازی از ایشان پرسید بتوانند پاسخگو باشند. به عنوان نمونه اگر فردی از ایشان دربارۀ یک خبری سؤال کرد بتوانند راهکارهای شناسایی اخبار معتبر از اخبار غیر معتبر را به او آموزش بدهند. امروز آموزش نحوۀ اطلاع از اعتبار منبع و اعتبار اطلاعات و اعتبار پیام‌هایی که هر روز در فضای مجازی دریافت می‌کنیم یک امر ضروری است که باید کتابداران در این زمینه پیشرو باشند. همچنین همان‌طور که پیش‌تر عرض کردم یک سری ضعف‌ها هم به سازمان‌های متولی برمی‌گردد و خود ما باید پاسخگو باشیم. کتابدار یک سری مسئولیت‌هایی دارد و ما هم به عنوان سازمان‌های متولی مسئولیت‌های دیگری داریم. ما در حوزه استفاده از فناوری‌های نوین برای تسهیل استفاده کاربران از فضای مجازی برای مطالعه کتاب‌های دیجیتال عقب هستیم. باید بتوانیم از ظرفیت‌های شبکه‌سازی و فناوری اطلاعات استفاده کنیم و اگر مخاطبی در یک استان به کتابی نیاز داشت باید بتواند از کتابخانه‌های دیجیتال به راحتی کتاب مد نظر خود را پیدا کند. الان برخی مراکز عملی در ایران دسترسی بیش‌تری به منابع و کتب دیجیتال لاتین از طریق کتابخانه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی لاتین دارند تا منابع داخلی. یعنی دسترسی ما از طریق فناوری‌های نوین برای تهیۀ منابع داخلی یا مراجعه به آن‌ها ضعیف‌تر از دسترسی ما به منابع خارجی است و این یک ضعف مهم است که باید برطرف شود. افراسیابی ادامه داد: ما نیازمند تحول جدی در آرشیو دیجیتال کتاب‌ها هستیم. اکنون بیش‌ترین دسترسی‌ها به منابع خارج از کشور محدود شده است. وی تصریح کرد: یک ضعف دیگر این است که متأسفانه درصد زیادی از افراد در شبکه‌های اجتماعی به دنبال منابع مطالعاتی هستند، در حالی که اگر منابع کتابخانه‌ها به سهولت در دسترس قرار گیرد، این وضعیت وجود نخواهد داشت. بسیاری از منابع موجود در شبکه‌های اجتماعی مورد اعتماد نیستند. متأسفانه دانشگاه‌ها و کتابخانه‌ها در این زمینه غفلت کرده‌اند. برای رفع این نقطه ضعف دو اقدام باید صورت پذیرد: اولاً سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی کاربران فضای مجازی باید افزایش پیدا کند که در شبکه‌های اجتماعی عمومی به دنبال منابع تخصصی نگردند و این کار باید به کمک کتابداران انجام شود. ثانیاً دانشگاه‌ها و مراکز علمی و کتابخانه‌ها هم در زمینه تولید محتوا و هم ایجاد پلت فرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی تخصصی پیشرو باشند. یعنی از یک طرف باید منابع داخلی را در فضای مجازی به راحتی و سهولت البته با حفظ کپی رایت در اختیار کاربر قرار بدهند که این کار شدنی است و در برخی کشورها اتفاق افتاده است و شاهد شکل‌گیری بازارهای محتوای مکتوب در قالب کتابخانه‌های دیجیتال هستیم و از سوی دیگر برای ایجاد شبکه‌های اجتماعی تخصصی که حول یک تخصص و موضوع مشخص شکل می‌گیرند و ابزاری برای مدیریت دانش تخصصی هستند باید برنامه ریزی کرد.
در بخش دیگر برنامه، دکتر بتول کیخا عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه زابل و پژوهشگر حوزه سواد اطلاعاتی ضمن اشاره به پیشینه و خاستگاه ظهور سواد اطلاعاتی در کتابخانه‌های عمومی به مفهوم فراسواد در سواد اطلاعاتی اشاره کرد و اهمیت آن را در این بخش تبیین کرد. ایشان در ادامه در رابطه با وظایف کتابخانه‌های عمومی دربارۀ سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای افزود: «فناوری اطلاعات در محیط دیجیتال تغییرات شگرفی در خدمت‌رسانی اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی به جامعه به وجود آورده که نتیجه آن پیشرفت‌های سریع در پردازش، ذخیره‌سازی اطلاعات و ارائه خدمات سریع و روزآمد به جامعه است. به مدد فناوری‌های نوظهور رسانه‌ها، امکانات ارتباطی بسیار در محیط دیجیتال ظهور پیداکرده‌اند که هرکدام می‌توانند با ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص خود در راه تعالی و پیشرفت و ارائه خدمات کتابخانه‌ای، مفید و مؤثر واقع شوند. کتابخانه‌های عمومی نیز که وظیفه برقراری ارتباط با مخاطبین را دارند می‌توانند به‌راحتی از این ابزارها و رسانه‌ها بهره ببرند. این ابزارها دارای مزیت‌هایی چون سرعت، کم‌هزینه بودن، انعطاف‌پذیری و دسترسی آسان هستند.با توجه به اینکه کتابخانه‌های عمومی امروزی محل تلاقی نیازهای استفاده‌کنندگان و انبوه اطلاعات در قالب رسانه‌های مختلف هستند شایسته است که کتابداران خود را برای رویارویی با دنیای عظیمی از اطلاعات و طیف وسیعی از رسانه‌های اطلاعاتی آماده کنند و با به خدمت گرفتن ابزارهای مناسب و ارتقاء فرآیندهای اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی به رشد جوامع انسانی کمک کنند. یکی از مهم‌ترین نیازها و پیش‌نیازهای این همگام‌سازی در کتابخانه‌های عمومی توجه عمیق و همزمان به بهره‌گیری و استفاده از رسانه‌های اطلاعاتی مبتنی بر محیط‌های دیجیتال و توجه به آموزش و ارتقا مهارت‌های سواد رسانه‌ای به جامعه مخاطب به عنوان یک جنبه مهم از مهارت‌های سواد اطلاعاتی در عصر دیجیتال است.»
گزارش: خانم دکتر فاطمه پازوکی
دبیر پنل تخصصی کتابخانه های عمومی در کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات
فیلم کامل این نشست در آدرس زیر قابل دسترسی علاقمندان است:
http://learning.ilisa.ir/pciw9q7h8hab
