گزارش برگزاری پیش نشست “روایت، داستان، هوش مصنوعی” به دبیری دکتر سودابه نوذری
اولین پیش‌نشست کمیته ملی کتابداری کودک و نوجوان با عنوان ” روایت، داستان، هوش مصنوعی” به دبیری دکتر سودابه نوذری و سخنرانی دکتر علیرضا امیدبخش (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، مدیر و بنیانگذار لوگوتوپیا و گروه پژوهشی مطالعات آرمانشهری) و همچنین شهربانو پهلوان ( پژوهشگر فلسفه اطلاعات، اخلاق اطلاعات بویژه اخلاق هوش مصنوعی) روز دوشنبه 8 مرداد 1403 به صورت مجازی برگزار شد.

 

در ذیل چکیده‌ای از سخنرانی‌های پیش‌نشست به همراه لینک فایل ضبط‌شده‌ای آن جهت بهره‌مندی مخاطبان آمده است:

چکیده سخنرانی دکتر علیرضا امید بخش (سخنران اول): ادبیات و هنر در عصر هوش مصنوعی

بدون شک، در آینده‌ای نه چندان دور، تأثیرات، چالش‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی در زندگی انسان امروزی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های روزانه او خواهد شد. یکی از اصلی‌ترین این نگرانی‌ها، تاثیر منفی هوش مصنوعی بر بازار کار و اشتغال است. براساس گزارشی از موسسه مکنزی که در تجزیه و تحلیل تأثیر فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، بر بازار کار و اقتصاد، مشهور است، تا سال ۲۰۳۰، حدود ۳۷۵ میلیون شغل در جهان به دلیل اتوماسیون و پیشرفت هوش مصنوعی به خطر خواهد افتاد.

این تغییرات از طرفی می‌توانند باعث بیکاری و فقر و از طرفی دیگر باعث نابرابری اجتماعی شوند. افزون بر این، نگرانی‌های اخلاقی نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. پژوهش‌هایی که توسط موسسه “آلن” انجام شده، نشان می‌دهد که هوش مصنوعی عاری از تعصب نیست. «الگوریتم‌ها می‌توانند اولویت‌های نژادی و جنسی را در تصمیم‌گیری‌های خود منعکس کنند» و باعث بروز و تشدید تبعیض و نابرابری شوند (آلن، ۲۰۱۹). از دیگر نگرانی‌های مرتبط با هوش مصنوعی، مسائل مربوط به حریم شخصی و امنیت اطلاعات است. یک مطالعه از دانشگاه هاروارد نشان داده است که «داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند به سواستفاده‌های جدی منجر شوند» (هاروارد، ۲۰۲۰). و در نهایت، در کنار همه این ترس‌ها و نگرانی ها، عملکرد و جایگاه هوش مصنوعی در زمینه‌های نظامی نیز وجود دارد به این معنی که سوء استفاده از فناوری و هوش مصنوعی با اهداف نظامی می‌تواند نتایج بسیار هولناکی به همراه داشته باشد. شاید با نگاهی بدبینانه بتوان گفت که سوء استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند منجر به انسان‌زدایی از زندگی بشر شود و قبل از اینکه این اتفاق رقم خورد چاره‌ای باید اندیشید.

در کنار این نگرانی‌ها و بررسی اطلاعات مرتبط با هوش مصنوعی در حوزه علوم انسانی و ادبیات، آنچه بیان می‌شود این است که به ظاهر هوش مصنوعی یک دانای کل است که قادر به تولید هر محتوایی حتی تولید ادبیات خلاقانه است، اما با توجه به تخصص و تجارب نگارنده در حوزه علوم انسانی به ویژه در ادبیات و هنر، این تولیدات نمی‌توانند مهارت‌ها و احساسات ژرف انسانی را در برگیرند. از جمله این موارد می‌توان به داستان و داستان‌سرایی اشاره کرد که به عنوان سنگ بنای تمدن‌های بشری بوده و خواهد بود و نقش کلیدی در تولد ادبیات، فرهنگ، تاریخ و تجربیات بشری و انسانی کردن زندگی او ایفا می‌کنند (ایگلتون ۲۰۰۸). یکی از مزایای عمده هوش مصنوعی، توانایی آن در پردازش و تحلیل داده‌های بزرگ است که می‌تواند به ایجاد الگوهای جدید در نوشتن و تولید ادبیات کمک کند. اما، آنچه این فناوری نمی‌تواند به آن دست یابد، عواطف و تجارب انسانی منحصر به فرد است که در داستان و داستان‌سرایی وجود دارد (بسترم ۲۰۱۴). همچنین، هوش مصنوعی نمی‌تواند احساسات، درک عمیق و نبوغی که نویسندگان انسانی در کارهایشان به‌کار می‌برند، بازسازی کند (گراسمن ۲۰۱۸). علاوه بر این، چالش‌های اخلاقی و فلسفی نیز در ارتباط با استفاده از هوش مصنوعی در تولید ادبیات وجود دارد. رسانه‌ها و محتواهایی که از طریق هوش مصنوعی تولید می‌شوند، ممکن است تنوع و عمق تجربیات ناب انسانی را نتوانند منتقل کنند و در نتیجه، خطر از بین رفتن ارزش‌های انسانی را به همراه داشته باشند (اونیل ۲۰۱۶).

در پایان، می‌توان گفت آینده ادبیات و هنر به نحوه ترکیب و ادغام هوش مصنوعی و خلاقیت انسانی بستگی دارد. باید به این نکته توجه کرد که هوش مصنوعی نه تنها نباید به عنوان جایگزینی برای انسان‌ها در سرودن و نوشتن به ویژه داستان در نظر گرفته شود، بلکه باید به عنوان ابزاری برای تسهیل فرآیند خلاقیت و الهام‌گیری در نظر گرفته شود (مککورمک ۲۰۱۹). با توجه به اینکه داستان‌ها همواره عنصر مهمی در شکل‌گیری و استمرار فرهنگ بشری هستند، آینده ادبیات و هنر به درک و پذیرش این واقعیت بستگی دارد که انسان‌ها برای بیان تجربیات انسانی خود و ایجاد ارتباطات عمیق انسانی با دیگران به داستان و داستان‌سرایی نیاز دارند و «داستان» کلمه رمز انسان ماندن و زندگی انسانی است.

چکیده سخنرانی شهربانو پهلوان (سخنران دوم): اهمیت هوش روایی برای هوش مصنوعی

در سال‌های اخیر پیشرفت تکنولوژی و بخصوص هوش مصنوعی با شتاب زیادی در جریان است. این رشد نه تنها باعث سریعتر شدن و بهبود بسیاری از کارها می‌شود اما تاثیر زیادی بر جامعه و رفتار های اجتماعی خواهد داشت. موضوع تعامل انسانی و درک تکنولوژی‌های جدید، بخصوص هوش مصنوعی بسیار مهم است.اگر نتوانیم تعامل درست با هوش مصنوعی داشته باشیم، نمی‌توانیم تصمیمات پیچیده را به آن واگذار کنیم.

انسان‌ها بطور طبیعی از طریق داستان‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. ما از داستان‌ها برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و احساسات خود استفاده می‌کنیم . بسیاری از مسایل فرهنگی  و اخلاقی و هویتی  و بطور کلی آنچه به عنوان “معنا ” نامیده می‌شود از طریق  داستان‌ها و روایت‌ها ایجاد و انتقال پیدا می‌کند. ما از طریق روایت‌ها و داستان‌ها تجارب زندگی را انتقال می‌دهیم و یاد می‌گیریم و می‌آفرینیم.

هوش روایی به توانایی درک و پاسخ به احساسات و انگیزه خود و دیگران است. به عبارت دیگر توانایی درک و تفسیر و تولید داستان است. به عبارت دیگر شناخت الگوها و تولید آنها در زندگی است.

با هوش روایی شخصی ما  معنای زندگی خود را درک می‌کنیم و به احساسات و انگیزه‌های خود به روشی سالم پاسخ می‌دهیم. افرادی با هوش روایی بالا افراد موثرتری در زندگی شخصی خود می‌باشند.

با هوش روایی اجتماعی توانایی درک و احساسات دیگران را داریم با آنها همدلی و انتظارات آن‌ها را پیش‌بینی می‌کنیم. این امر به موفقیت ما در عرصه کار و روابط. با دیگران کمک می‌کند .در نتیجه زندگی شادتری داشته باشیم. آن‌ها در حل مسائل و درگیری‌ها موثرتر می‌توانند عمل کنند و رهبران بهتری هستند.

با هوش روایی فرهنگی، ما از فرهنگ و ارزش‌های کشور خودمان و فرهنگ‌های دیگر آشنا می‌شویم. افرادی با هوش روایی فرهنگی در شغل‌های بین‌المللی و گردشگری موفق‌ترند.

هوش روایی به چند دلیل برای هوش مصنوعی مهم است:

۱- درک دنیای واقعی که پر از داستان است. برای اینکه هوش مصنوعی بتواند بطور موثر با دنیای واقعی تعامل داشته باشد، باید بتواند این داستان‌ها را درک کند.

۲-برای اینکه هوش مصنوعی بتواند به طور موثر با انسان‌ها ارتباط برقرار کند باید بتواند از داستان‌ها برای برقراری ارتباط به روشی استفاده کند که برای آنها طبیعی و معنادار باشد.

۳-هوش مصنوعی باید بتواند از تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق داستان‌ها، الگو ها را پیش بینی کند و تصمیمات بهتری بگیرد.

۴-همانطور که داستان‌ها محرک خلاقیت و نوآوری هستند، هوش مصنوعی نیز می‌تواند از داستان‌ها برای خلاقیت خود استفاده کند.

بطور کلی هرچه هوش مصنوعی بتواند به ذهن انسان نزدیک تر شود، در تعامل با انسان موثرتر است.

برای دریافت فیلم پیش‌نشست “روایت، داستان، هوش مصنوعی” بر روی لینک کلیک کنید.

هماهنگ‌کننده پیش‌نشست: وحیده اطمینان دانشجوی کارشناسی علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه الزهراء

ناظر پیش‌نشست: سوگند سالار جنتی دانشجوی کارشناسی علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه الزهراء

 

 

آخرین اخبار