میترا صمیعی

(دبیر ششمین دوره جوایز ملی و دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی)

یکی از سخت‌ترین مسئولیت‌های اجرایی اینجانب در دوران اشتغالم، چه در کتابخانه ملی ایران و چه در دانشگاه علامه طباطبائی، دبیری جوایز ملی بوده است. در ششمین دوره جوایز ملی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران به دلیل حس تعهد و مسئولیت‌پذیری نسبت به حرفه، با در نظر گرفتن اینکه احتمالاً به دنبال داوری‌ها، ناگزیر با برخی موارد نارضایتی نسبت به نتایج اعلام شده روبرو خواهم شد، دبیری جوایز ملی را پذیرفتم. داوری در جوایز ملی به دلیل مواجهه یکباره و هم‌زمان با آثار منتشر شده حرفه و رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تجربه جالب و جذابی برای دبیر و داوران جوایز ملی است. ولی چنان‌که اشاره شد به واسطه اهمیت و حساسیت شدید این امر، دبیر و داوران بایستی خود را به لحاظ روحی آماده کرده و قدرت لازم برای قرار گرفتن در آماج انتقادات بجا و نابجا را در خود ایجاد نمایند.

پس از برگزاری نخستین کنگره متخصصان علوم اطلاعات و آغاز به کار دوره ششم هیأت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، نظامنامه جوایز ملی انجمن تدوین و تصویب شد. هدف از این اقدام تقدیر، ترغیب و پشتیبانی از تحقیقات انجام گرفته در زمینه علم اطلاعات و دانش‌شناسی به منظور افزایش کیفیت فعالیت‌ها و آثار پژوهشی و حرفه‌ای متخصصان علوم اطلاعات و آرشیوی بود. در گام نخست، سه جایزه ملی با نام سه استاد بزرگ ، دکتر عباس حری (در حوزه مبانی نظری علوم اطلاعات)، پوری سلطانی (در حوزه فعالیت حرفه‌ای و یا ابزار کاربردی در حوزه علوم اطلاعات) و دکتر نورالله مرادی (در حوزه فعالیت/ اثر برگزیده آرشیوی) طراحی شد. از همان آغاز این حرکت، میان برنامه‌ریزان توافق وجود داشت که فرایند داوری جوایز ملی سخت‌گیرانه باشد و آثاری  که دارای معیارهای کیفی قابل توجهی از منظر متخصصان رشته و اهل فن باشند، واجد دریافت جایزه ملی شوند. در حاشیه برگزاری کنگره پنجم متخصصان علوم اطلاعات از جایزه ملی نوش‌آفرین انصاری رونمایی و اولین دوره این جایزه همزمان با برگزاری کنگره ششم به منظور انتخاب کتابدار اجتماعی برگزیده سال اجرایی و انجام شد. امسال نیز جایزه پنجم متناسب با موضوع اصلی کنگره هفتم با نام و یاد استاد جعفر مهراد، چهره ماندگار رشته با عنوان “کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی” طراحی شد.

بر اساس بندهای مصوب در نظامنامه جوایز ملی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (مصوب ۲۷ تیرماه ۱۳۹۵ بازنگری شده در ۱۵ مرداد ۱۳۹۸)، هر اثر باید برای سه داور متفاوت ارسال شود. به پیوست آثار ارسالی، یک فرم داوری کلی ارسال می‌شود. مجموع نمره‌های هر فرم از نمره ۱۰۰ محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، داور محترم باید به هر اثر، نمره‌ای بین صفر تا صد بدهد و در ستون مربوطه ثبت کند. چنانچه مجموع نمره‌های سه فرم داوری بیش از ۲۷۰ باشد، اثر واجد انتخاب برای دریافت جایزه ملی خواهد بود. چنانچه چند اثر دارای نمره‌هایی بیش از ۲۷۰ باشند، اثر دارای بالاترین مجموع نمره به عنوان اثر واجد شرایط برای دریافت جایزه ملی معرفی خواهد شد. به بیانی دیگر، اثری که واجد شرایط جایزه ملی است باید نمره‌ای بالاتر از نمره ۹۰ از داور مربوطه دریافت نماید. در صورت واجد شرایط نبودن هیچ‌یک از آثار برای دریافت جوایز ملی، چنانچه مجموع نمرات آثار از ۲۷۰ کمتر و بین ۲۰۰ تا ۲۷۰ باشد با تشخیص کمیته علمی جوایز ملی، اثر دارای بالاترین مجموع نمره به عنوان اثر قابل تقدیر انتخاب و معرفی می‌شود.

در ششمین دوره جایزه ملی دکتر عباس حری، حامی جایزه شرکت نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای و اطلاع‌رسانی پارس آذرخش بود و داوران این جایزه عبارت بودند از: دکتر مظفر چشمه سهرابی، استاد دانشگاه اصفهان؛ دکتر نرگس نشاط شمیرانی، استاد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ ودکتر غلام حیدری، دانشیار دانشگاه رازی کرمانشاه. در اثر “بازکاوی تاریخی جنبش دکومانتاسیون به منظور شناسایی و تحلیل ابعاد گفتمانی آن” از آنجایی که دکتر غلام حیدری جزو تهیه‌کنندگان اثر بودند، این اثر برای داوری مجدد به یک استاد دیگر ارسال شد و نتیجه داوری آقای دکتر حیدری در این اثر لحاظ نشد. داوران هیچ کدام از آثار ارسالی را واجد شرایط دریافت جایزه ملی ندانستند. با این حال، پایان نامه دکتری امیر ریسمانباف با عنوان” بازکاوی تاریخی جنبش دکومانتاسیون به منظور شناسایی و تحلیل ابعاد گفتمانی آن” ، که دارای بالاترین امتیاز بود(۲۶۵ امتیاز) به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد و به پدیدآور آن لوح تقدیر و هدیه حامی تقدیم شد. در جدول شماره ۱ امتیازات ۵ اثر به ترتیب امتیاز نشان داده شده است:

جدول۱. امتیازات ۵ اثر جایزه ملی دکتر عباس حری

در ششمین دوره جایزه ملی خانم پوری سلطانی، حامی جایزه شرکت نرم‌افزار و سخت افزار ایران (نوسا) بود و داوران این جایزه عبارت بودند از: دکتر سعید اسدی ، استاد دانشگاه شاهد؛ دکتر شعله ارسطوپور، استادیار دانشگاه فردوسی مشهد؛ دکتر معصومه نیک نیا، دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی. در اثر ” طراحی، پیاده‌سازی، و ارزیابی الگوی هستی‌شناختی تخصصی حوزه نقاشی برپایه الگوی مرجع مفهومی سیداک (CRM-CIDOC” از آنجایی که دکتر شعله ارسطو پور جزو تهیه‌کنندگان اثر بودند، این اثر برای داوری مجدد به استاد دیگری ارسال شد و نتیجه داوری دکتر ارسطوپور در این اثر لحاظ نشد. داوران  این جایزه، هیچ کدام از آثار ارسالی را واجد شرایط دریافت جایزه ملی ندانستند، بنابراین، پایان‌نامه دکتری الهه حسینی با عنوان” چهارچوب معنایی برای یکپارچه‌سازی و بازیابی معنایی اشیای محتوایی وبی: رویکرد داده‌های پیوندی در بافت سرطان” ، که دارای بالاترین امتیاز بود (۲۵۸ امتیاز) به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد و به پدیدآور آن لوح تقدیر و هدیه حامی تقدیم شد. در جدول شماره ۲، امتیازات ۵ اثر به ترتیب امتیاز نشان داده شده است:

جدول شماره ۲. امتیازات ۵ اثر جایزه ملی سرکار خانم پوری سلطانی

در ششمین دوره جایزه ملی دکتر نورالله مرادی، حامی جایزه شرکت نرم افزار و سخت افزار ایران (نوسا) بود و داوران این جایزه عبارت بودند از: دکتر امیر رضا اصنافی ، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی؛ دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی، دکتری تاریخ و پژوهشگر آستان قدس رضوی؛ دکتر غلامرضا عزیزی، استادیار بازنشسته سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. پایان‌نامه دکتری ساناز باغستانی با عنوان “پیشنهاد چهارچوب واسپاری و دسترسی به منابع وبی در آرشیو ملی وب ایران ” ، با امتیاز ۲۷۲ به عنوان جایزه ملی انتخاب شد که به پدیدآور آن لوح تقدیر و هدیه حامی تقدیم شد. در جدول شماره ۳ امتیازات ۳ اثر به ترتیب امتیاز نشان داده شده است:

جدول شماره ۳ امتیازات ۳ اثر جایزه ملی دکتر نورالله مرادی

در دومین دوره جایزه ملی سرکار خانم نوش‌آفرین انصاری، حامی، شرکت مهندسی ارتباطات پیام مشرق، نرم‌افزار کتابخانه‌ای بود. هیئت داوران این جایزه (دکتر غلامحسین فرج پهلو، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز؛ دکتر محمد زره‌ساز، استادیار دانشگاه خوارزمی؛ پروانه مدیر امانی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ سید کاظم حافظیان، استاد پیشکسوت علم اطلاعات و دانش‌شناسی) با بررسی رزومه نامزدان، طی ۲ مرحله، سرکار خانم دکتر مهرناز خراسانچی را با امتیاز ۳۵۰ و با توجه به مجموعه فعالیت‌ها و خدمات مؤثر ایشان در حوزه انجمن‌های علمی و حرفه‌ای ،کتابخانه های عمومی ، کتابخانه های کودکان ، سمن های مردم نهاد حرفه کتابداری (جامعه یاوری ،خانه کتابدار) به عنوان «کتابدار اجتماعی برگزیده» سال ۱۴۰۲ و برگزیده جایزه ملی نوش آفرین انصاری معرفی کردند. در این مراسم به کتابدار اجتماعی برگزیده لوح تقدیر و هدیه حامی تقدیم شد.

در اولین دوره جایزه ملی دکتر جعفر مهراد ، حامی مجموعه دانش بنیان آینده آموزان آتا بود. هیئت داوران (دکتر جواد حاتمی، استاد دانشگاه تربیت مدرس؛ دکترمحمد رضا قانع، دانشیار مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز؛ دکتر داریوش مطلبی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر مریم اسدی، دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی) با بررسی رزومه نامزدان، طی ۲ مرحله، محمدرضا نیازمند را شایسته تقدیر کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی برای محصول اپلیکیشن قاصدک معرفی کردند. در این مراسم به “کارآفرین برگزیده” لوح تقدیر و هدیه حامی تقدیم شد.

همواره در جشنواره‌ها و مسابقات، برگزیدگان راضی و برگزیده نشده‌ها ناراضی هستند. معمولاً در قضاوت کیفیت آثار پژوهشی بین متخصصان و صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد و انتخاب‌ها بر اساس تجمیع نظرات داوران انجام می‌شود و ممکن است خوشایند بسیاری نباشد. امسال به منظور تشویق و ایجاد انگیزه بیشتر در دانشجویان، سعی کردم در قالب جدول هایی نتایج تجمیع امتیازات داوران را در جوایز ملی دکتر حری، پوری سلطانی و دکتر نورالله مرادی را درج کنم. در این ۳ جایزه آثار بسیاری دریافت شد و رقابت تنگاتنگی در میان شرکت‌کنندگان وجود داشت. با این حال به این نکته باید توجه داشت که برگزیده نشدن اثری دلیل بر ضعف آن اثر نیست بلکه نقطه عطفی برای آغاز مسیری جدید و متفاوت در زندگی حرفه‌ای است.

امید که در سال‌های آینده شاهد برگزاری باشکوه‌تر جوایز ملی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران باشیم.