شرح جلسه: این جلسه با صحبت‌های سرکار خانم دکتر صمیعی، دبیر محترم علمی ششمین کنگره متخصصین علوم اطلاعات آغاز شد که ضمن عرض خیر مقدم خدمت اعضای نشست، مقدم‌های در خصوص اهداف برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات که هر ساله توسط انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی برگزار میشود، ارائه فرمودند و متذکر شدند که این رویداد به منظور برقراری پیوند علمی و حرفهای بین پژوهشگران حوزه علوم اطلاعات و تبادل نظر در زمینه‌های حرفهای صورت میپذیرد. همچنین در خصوص موضوع کنگره ششم با محوریت تحول دیجیتال به تغییرات فناورانه که در سال‌های اخیر در کتابخانه‌ها، آرشیوها و موزه‌ها پدیدآمده، اشاره کردند. ایشان با تاکید بر آرشیوهایی که تحت تاثیر تحول دیجیتال دگرگون شده‌اند، به کارگیری فناوریهای نوین ( مثل سیستم‌های مجازی، رایانش ابری، رسانه‌های اجتماعی، اینترنت اشیا، تلفن‌های هوشمند، بیگ دیتا و… ) و تلاش برای به روز رسانی این تکنولوژی‌ها را که منجر به توانمندی مراکز اطلاعاتی شده و با ایجاد فرصت‌های جدیدی در ارائه خدمات، باعث تغییر فرایندها و تحولات افراد شده است را مورد توجه قرار دادند.
سپس دبیر نشست، ضمن معرفی کارشناسان این جلسه به تعریف علمی و مفهوم ” تحول دیجبتال ( Digital Transformation) ” به عنوان زیرمجموعه تحول سازمانی پرداختند: مجموعه اقدامات سازمان‌ها برای به کارگیری تکنولوژیهای جدید دیجیتال و بهره‌برداری از منافع آنها که علاوه بر فرایندهای کسب و کار، بر محصولات کسب و کار، ساختار سازمانی و مفاهیم مدیریتی سازمان تاثیر می‌گذارد. در واقع تحول دیجیتال یک استراتژی است که اگر استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات به تغییر ساختارکسب و کار و تغییر الگوهای ارزش آفرینی و دستاوردهای مالی کسب و کار منتهی شود، میتوان گفت که در راستای تحول دیجیتال گام برداشته شده است.
سپیده سیروس کبیری در ادامه با ذکر مثالی از یک تجربه موفق، تحول دیجیتال در آرشیوهای دیداری شنیداری را تشریح کردند: معرفی موسسه ملی صدا وتصویر فرانسه (INA : Institut national de l’audiovisuel)
این موسسه که وظیفه جمع آوری، ذخیره سازی و انتشار محتوای رادیو، تلویزیون و وب را در سراسر کشور فرانسه به عهده دارد، در سال ۱۹۷۴ شکل گرفته و از ۱۹۷۷، یعنی سه سال بعد از تاسیس با راه اندازی شعبات هفتگانه در سطح ملی، ماموریت حفاظت از میراث دیداری شنیداری، آموزش، تحقیق و توسعه و ابداع روش‌های نوین در صنعت صدا و تصویر را برعهده دارد. این مرکز از سال ۱۹۹۲، علاوه بر شبکه‌های رادیو و تلویزیون عمومی، محتوای تولید شده در شبکه های خصوصی اعم از تلویزیون های کابلی و پوشش ماهواره را هم در فرایندهای کاری خود تعریف کرده است و سالانه یک میلیون ساعت محتوای دیداری شنیداری را آرشیو می کند و از سال ۲۰۰۰ اقدام به جمع آوری و آرشیو مجموعه های خصوصی کرده است. سایت رسمی این موسسه (INA.fr) در سال ۲۰۰۶ راه اندازی شد و آمارهای بازدید از آن ( بیش از ۱۵ میلیون بازدید در سال ۲۰۱۵) قابل توجه است. این بازدیدها رونق کسب و کار این موسسه را سبب میشوند. در سال ۲۰۱۹ ماموریت دسترسی فراگیر به داده‌ها و اجرای پروژه‌های مشترک فرامرزی سبب شد تا این موسسه فرایندهای کاری و خدماتی خود را به نحوی توسعه دهد که طیف وسیع کاربران اعم از دانشجویان، پژوهشگران، تولید کنندگان محتوا و درخواست کنندگان محتوا را پوشش دهد. آمارهای قابل توجه از میزان کاربرانی که خدمات متعدد از این موسسه دریافت می‌کنند و همچنین میزان درآمدهای حاصل از صدور گواهینامه و فروش محتوا (۴۱ میلیون یورو)، نشان دهنده موفقیت این موسسه است. کشور فرانسه نخستین کشور در دنیا است که کلیه میراث دیداری شنیداری خود را دیجیتال سازی کرده و در دسترس عموم قرار داده است. مجوزهای فروش محتوا به این موسسه واگذار شده و ارائه خدمات متنوع این موسسه از طریق هفت سایت اینترنتی تخصصی طراحی شده، انجام میشود. سایت INA THEQUE گنجینهای منحصر به فرد از محتوای تلویزیون، رادیو، وب سایت و سینما است که بیش از ۱۵ میلیون رکورد محتوای دیداری شنیداری رادیو تلویزیونی را شامل میشود. همچنین ۱۴۵۰۰ وب سایت و ۳۴۰۰۰ عنوان محتوای سینمایی از دیگر سرمایههای این گنجینه است. این موسسه همانند سازمان‌های دیگر، عناوین شغلی متعددی دارد و بر اساس نیازهای آتی، عناوین مورد نیاز خود را پیش بینی میکند و برای جذب متخصصان مورد نظر، مجموع‌های از مهارت ها و دانشهای روز دنیا را اعلام می‌نماید. درآمد اکثریت کارکنان این موسسه بیش از ده هزار دلار در سال ۲۰۱۸ اعلام شده است که ناشی از تحول دیجیتال در کسب و کار این موسسه درحوزه محتوای دیداری شنیداری است. از جمله تکنولوژیهای نوین صنعت دیداری شنیداری که توسط این موسسه تولید شده، کد ژنتیکی است که INA Signature نامیده میشود، امکان کنترل و پیگیری ویدئو و پخش آنلاین ویدئو را میسر می سازد که البته قابل فروش و واگذاری به درخواست‌کنندگان از سراسر دنیا است. همچنین ارائه تجهیزات و فناوریهای تولید دیداری شنیداری از طریق سایت تخصصی این موسسه به نام INA MEDIAPRO امکان پذیر است. آرشیو این موسسه همگام با فناوریهای نوین، حفاظت از میراث دیداری شنیداری را برای نسل‌های آینده به عهده دارد و بیش از ۱۲۰ شبکه تلویزیونی و رادیویی ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته را ضبط و ساماندهی میکند. بخش اعظمی از ثبت و تولید فرداده محتوای دیداری شنیداری با سرویسهای خودکار هوش مصنوعی شامل تبدیل گفتار به متن، تشخیص چهره، تشخیص لوگوها و آرم‌ها و نقش‌ها، تشخیص و ثبت انواع برنامه و … در دو پایگاه داده و طی دو مرحله ثبت و فرآوری و غنی‌سازی میشود. ارزش افزوده ایجاد شده منجر به تولید داده های حرفه ای میگردد که در سایتهای مختلف این موسسه مورد بهره برداری قرار میگیرد. این موسسه در شکبههای اجتماعی twitter, facebook, Instagram و You Tube فعالیت دارد. قوانین حقوقی که برای محتوای دیداری شنیداری اعمال میشود، کلیه حقوق تولید کنندگان محتوا را صیانت میکند. جایزه EMMY در سال ۲۰۱۸ نتیجه تلاش این موسسه در بکارگیری تکنولوژیهای نوین در حفاظت از سرمایههای جاری و اجرای قانون حق کپیرایت، فروش فناوری به دارندگان و ارائه کنندگان سرویس های مانیتورینگ و کنترل پخش زنده با تکنولوژی کدژنتیکی است. اجازه دسترسی به کلیه فرایندهای موسسه برای کارکنان آن از سال ۲۰۰۵ از طریق پورتال اینترانتی به نام Reflex فراهم شده است…. مجموعه فعالیتهای این موسسه نمونهای از تحول دیجیتال در آرشیوهای دیداری شنیداری است که علاوه بر فرایندهای کسب وکار، محصولات و فرهنگ سازمانی این موسسه را تحت تاثیر قرار داده است.
در ادامه برگزاری این نشست، آقای علی قدیمی با ارائه مطالبی در خصوص” واسپاری منابع دیجیزاد و آرشیو وب با رویکرد دیداری شنیداری” به تبیین ضرورت آرشیوسازی منابع دیجیتالی، واسپاری قانونی منابع دیجیزاد و چالشهای آرشیوسازی منابع دیجیتالی و وبی پرداختند: آرشیو وب انبارهای پویا از منابع اینترنتی است که بر اساس سیاستهای از پیش تعیین شده و با به کارگیری ابزارها و تکنیکهای مناسب، گردآوری، سازماندهی و حفاظت میشوند. به گونهای که دسترسی پایدار به محتوای انباره، تامین و تضمین شود. واسپاری منابع دیجیزاد تعهدی برای واسپاری انتشارات به واسپارگاه‌های خاص است. هدف از واسپاری قانونی، حفظ و نگهداری و دسترسی بلند مدت به میراث ملی است.
ایشان با ذکر تجربیاتی در این زمینه به پیشینه واسپاری منابع دیجیزاد و آرشیو وب در جهان پرداختند و با نمایش نقشه واسپاری قانونی منابع دیجیتالی در کشورهای مختلف در سال ۲۰۱۸، به تحلیل واسپاری اجباری و واسپاری داوطلبانه از سوی کشورهای مذکور اشاره کردند: از سال ۱۹۹۶ در هند به صورت داوطلبانه آغاز شده و تا سال ۲۰۱۷ با برنامه واسپاری ملی انتشارات الکترونیکی در کشور استونی ادامه یافت.
علی قدیمی با اشاره به مسئولیت سنگین آرشیوسازی وب در سطح ملی ، چالشهای آرشیوسازی منابع دیجیتالی و وبی از نظر فنی، حقوقی و محتوایی را نام بردند و الزامات و راهکارهای پیشنهادی در خصوص نقش سازمان‌ها و شبکه ملی، تاثیر محیط قانونمند بر انتخاب منابع و اطلاعات و اهمیت تفکر جهانی و اقدام محلی در این زمینه را مطرح نمودند.
پس از صحبت های آقای قدیمی، یک فیلم کوتاه به زبان انگلیسی در خصوص آینده صنعت ویدئو و تلویزیون تا سال ۲۰۳۰ میلادی و تحولات دیجیتال ناشی از بکارگیری فناوریهای نوین در کسب و کارهای صنایع دیداری شنیداری و سناریوهای پیش بینی شده در این زمینه نمایش داده شد.
در آخرین بخش این نشست، سید محمدرضا موسوی، مبانی وتعاریفی از روندهای موجود در صنعت صوت و تصویر را بیان کردند: تاثیر حوزه‌های مختلف فناوری، بازاریابی دیجیتال، صنعت ویدئو، رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات بر شکل‌گیری و رشد این روندها قابل توجه است و در طول یک سال گذشته، به دلیل ویروس کرونا، تغییر سبک زندگی به شکل آنلاین و مجازی، مدلهای تصمیم‌گیری و رفتارهای اجتماعی را متحول کرده است. سرویسهای ویدئو و صوت و دسترسی آنلاین به محتوای دیداری شنیداری بخش بزرگی از مصرف اینترنت جهان را شکل می‌دهد. روندهای مرتبط با صنعت صوت و تصویر در سه حوزه محتوا، فناوری و سرویس دسته بندی میشوند که هر کدام زیرمجموعه‌های خاص خود را دارند.
در حوزه محتوا، پادکست ها، محتواهای زود گذر مانند استاتوس واتساپ، استوری اینستاگرام و …، پخش زنده در بستر پلتفرم‌های بزرگی مانند یوتیوب، پخش بازی‌های ویدئویی با بهره‌مندی از سرویسهای ابری جهانی به استریم (پخش) ویدئو میپردازند. انواع ویدئو ۳۶۰ درجه، محتوای کاربرپدید (UGC = User Generated Content) در فضای آنلاین از دیگر موارد حوزه محتوا است که درباره آنها اطلاعات ارائه فرمودند. در ادامه، موضوعات محتوایی جدید مانند پزشکی و سلامت از راه دور بویژه در دورانی که در حال مقابله با ویروس کرونا هستیم، آگهی‌های تبلیغاتی زنده و رسانه‌های خریدنی به عنوان روندهای نوین تبلیغاتی در آینده نزدیک در این صنعت پیش بینی شد.
در حوزه فنی، فواید بهره برداری از هوش مصنوعی در رسانه‌ها به منظور فرآوری محتوا و استخراج خودکار فراداده به صورت متن و تشخیص اشیاء و شخصیت‌ها و همچنین پخش آگهی متناسب با محتوا پرداختند. حفظ حریم خصوصی با استفاده از فناوری هوشمصنوعی و دسترسی سرویسهای ارائه محتوا به اطلاعات شخصی کاربران از دیگر مواردی است که تشریح شد. سرویسهای واقعیت افزوده (AR (Augmented reality ، واقعیت مجازی VR (Virtual Reality) ، جعل عمیق Deep Fake و استانداردهای فنی جدید صدا و تصویر و پروتکل‌های ارتباطی نوین مانند 5G از دیگر مسائلی است که در این نشست به آنها اشاره شد.
در حوزه سرویس، مسائل مرتبط با مسئولیت پلتفرم‌ها از جمله قوانین کسب و کار، تبلیغات سیاسی، تبلیغات تجاری، محتوای غیرقانونی و جعلی، حفظ حریم شخصی و … مطرح گردید. مسئله امنیت داده، انحصار و ادغام فرایندهای تولید، عرضه و توزیع از دیگر مواردی است که با نمایش گراف‌های مرتبط تشریح فرمودند.
در ادامه، انواع سرویسهای محتوایی بر اساس نوع پرداخت کاربران تشریح گردید و پیشبینی در خصوص آینده این نوع سرویس‌ها با توجه به تحولات فناوری در چهار سناریو، همانند فیلم پخش شده، ارائه شد.
هدف از این بخش نشست، اشاره به تحولات دیجیتال در حوزه صدا و تصویر عنوان شد. این تحولات آرشیوهای دیداری شنیداری را تحت تاثیر قرار داده و خواهد داد.
در پایان این جلسه، دبیر نشست ضمن جمع‌بندی موارد مطرح شده، به سوالات مخاطبان پاسخ دادند.
فیلم کامل این نشست در آدرس زیر قابل دسترسی علاقمندان است:
http://learning.ilisa.ir/prm2r660ewi7
گزارش: سپیده سیروس‌کبیری
دبیر پنل تخصصی آرشیوهای دیداری شنیداری در کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات