اولین پیش نشست پنل آموزش کنگره ششم مختصصان علوم اطلاعات موضوع “ما و تحول دیجیتال” با عنوان “آموزش الکترونیک: چالش ها و چشم اندازها” در روز روز دوشنبه ۱۳ بهمن ۹۹ و در ساعت ۱۷ تا ۱۹ در بستر ادوبی کانکت کنگره ششم برگزار شد. میهمانان نشست مذکور اساتید صاحب نامی از دانشگاه های دولتی، آزاد و پیام نور بودند. جناب آقای دکتر افشین موسوی چلک، رئیس دانشگاه پیام نور استان مازندران و رییس دبیرخانه دانشگاههای پیام نور منطقه ۲ کشور، جناب آقای دکتر مرتضی دری گیو، رئیس گروه آموزش‌های الکترونیکی (مجازی) دانشگاه سمنان، جناب آقای دکتر علی رضا اسفندیاری مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان، جناب آقای دکتر علی عظیمی، مدیر مرکز آموزش های الکترونیکی و آزاد دانشگاه خوارزمی و جناب آقای دکتر جعفر عباداله عموقین، معاون پژوهشی و فرهنگی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم میهمانان پنل بودند. برخی اساتید همچون دکتر رضایی شریف آبادی، دکتر محمد زره ساز، دکتر بهروز بیات، عضو هیات علمی و مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، دکتر مهدی محمدی از دانشگاه قم، دکتر مریم صابری، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه سمنان و اساتید دیگر از سایر دانشگاه ها نیز در جمع حاضرین در نشست مجازی حضور داشتند.تیم علمی و اجرایی کنگره ششم، شامل دبیر محترم علمی، سرکار خانم دکتر میترا صمیعی و دبیر محترم اجرایی، سرکار خانم دکتر خراسانچی و اعضای تیم اجرایی کنگره نیز که پشتیبانی فنی و اجرایی را بر عهده داشتند یاریگر برگزارکنندگان این نشست بودند.
در ابتدای جلسه، دبیر پنل آموزش، جناب آقای دکتر رحمان معرفت، مدیر فناوری اطلاعات دانشگاه سمنان از موضوع با اهمیت تحول در رشته علم اطلاعات سخن گفتند و ضمن خوش آمدگویی به میهمانان از اهمیت پرداختن به چالش هایی سخن گفتند که با حضور بیماری کووید ۱۹ گریبانگیر اساتید و دانشجویان بویژه در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی شده است. گرداوری مجموعه تجربیات علمی و فنی مرتبط با آموزش مجازی در دانشگاه های مختلف و اطلاع رسانی آن در سطح کشور از زمینه های اصلی برگزاری این نشست بود. هر کدام از میهمانان نشست به معرفی کوتاه خود و دیدگاه های خود در خصوص آموزش الکترونیک و فرصتها و چالشهایی که برای اساتید و دانشجویان ایجاد کرده است پرداختند. در خصوص کیفیت آموزش با استفاده از محمل های الکترونیکی نیز دیدگاه های مختلفی بین اساتید قم وجود داشت. برخی معتقد به افزایش کیفیت در یادگیری و آموزش بودند و برخی اساتید نیز معتقد به کاهش چمشگیر کیفیت آموزش در آموزش الکترونیکی هستند. برخی اساتید از آشنا شدن با شیوه های تولید محتوای الکترونیکی در فرایند استفاده از آموزش مجازی بسیار خرسند شده اند و برخی نیز تولید محتوای الکترونیکی را بسیار سخت و وقت گیر قلمداد کرده اند.

دکتر اسفندیاری مقدم از تعامل سه بعد سخت افزاری، نرم افزاری و مغز افزاری مهم در آموزش الکترونیک و از لزوم توجه به کیفیت آموزش در آموزش مجازی بویژه برای دانشجویان علم اطلاعات سخن گفتند. مهمترین فعالیت های صورت گرفته در گروه های آموزشی دانشگاه آزاد همچون استفاده از سامانه وادانا برای برگزاری کارگاه های آموزشی، برگزاری جلسات دفاع پایان نامه و نیز استفاده از سامانه ادوبی کانکت در برگزاری کلاسها مورد اشاره ایشان قرار گرفت. لزوم توجه به منابع انسانی (human resources) یا افراد (people) در آموزش الکترونیک و چالشهای مرتبط با آنها مهمترین نکته مورد اشاره ایشان بود.
دکتر دری گیو، چالش های مرتبط با آموزش الکترونیک را به دو بخش چالش های زیرساختی و مباحث مرتبط با فرهنگ سازی و توانمند سازی استفاده از فضای آموزش الکترونیک دسته بندی کردند. تلاش دانشگاه ها در توسعه بخش زیرساخت فناورانه در طی یک سال گذشته از شیوع کووید ۱۹ ملموس بوده است. به عنوان نمونه دانشگاه سمنان به همت مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه سامانه امید (سامانه ارزیابی و مدیریت یادگیری دروس) را طراحی و در اختیار اساتید و دانشجویان قرار داد. سامانه ای که تمام ویژگی هایی که از یک سامانه LMS learning انتظار می رود در این سامانه دیده شده است و پاسخگوی نیازمندیهای اساتید ودانشجویان در تمام رشته ها بویژه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است. در بحث فرهنگ سازی که یک چالش مهم در آموزش الکترونیکی است، نیاز به آموزش های مختلف و نشست های آموزشی ویژه اساتید ودانشجویان داریم. دانشگاه سمنان تجربه برگزاری بیش از ده ها نشست مختلف در حوزه فضای آموزش الکترونیکی، ارزیابی و سنجش و غیره داشته است اما چالشها در این حوزه به نظر می رسد بسیار بیشتر از فضای زیرساخت فناوری اطلاعات مورد نیاز باشد.
دکتر علی عظیمی نیز ضمن تشکر از برگزار کنندگان نشست آموزش گزارشی از فعالیت های صورت گرفته در حوزه آموزش الکترونیکی از نظر کیفیت آموزش و محمل های آموزشی و زیرساخت ها فناورانه موجود در دانشگاه خوارزمی ارائه دادند.
دکتر عباداله عموقین، میهمان دیگر نشست از شوکه شدن دانشجویان و دانشگاهیان با ورود کووید ۱۹ سخن گفتند. گرچه دانشگاه قم در استفاده از آموزش مجازی در دوران پیش از کرونا نیز پیش قدم بوده است اما با حضور کووید ۱۹، در نیمسال اول کیفیت آموزش با استفاده از ابزارهای الکترونیک چندان مناسب نبود اما به تدریج با یادگیری و آموزش کابران و اساتید، مشکلات مرتبط با آموزش کمتر شد. استفاده از پیام رسان های فوری در کنار استفاده از نرم افزار ادوبی کانکت در دانشگاه قم در این ایام صورت گرفت. گرچه چالش قطع شدن اینترنت و سرعت پایین اینترنت برای اساتید و دانشجویان وجود داشت اما الحمدالله اکنون وضعیت بهتر شده است. گرچه حضور کووید ۱۹ زمینه ساز تحولات سریعی در حوزه آموزش مجازی در دانشگاه شده است اما مشکلات این آموزش نیز بر کسی پوشیده نیست.
در ادامه دکتر صمیعی نیز به عنوان دبیر کنگره ششم ضمن تشکر از میهمانان نشست، از اهمیت توجه به آموزش الکترونیکی در دانشگاه ها در شرایطی که دانشگاه ها با پدیده کرونا مواجهند سخن گفتند. دکتر صمیعی ضمن اشاره به پایدار بودن و ناگزیر بودن به استفاده از امکانات آموزش الکترونیکی در آینده، از لزوم توجه به تحولات تکنولوژیک صورت گرفته در حوزه آموزش الکترونیکی در دانشگاه ها در سطح دنیا سخن گفتند.
دکتر مریم صابری، مدیر گروه علم اطلاعات دانشگاه سمنان نیز در خصوص تجربه آموزش الکترونیکی در دانشگاه سمنان سخن گفتند و به موضوع بسیار مهم کیفیت در آموزش الکترونیکی و چالشهای آن پرداختند. یادگیری معکوس (flipped learning)، کلاس معکوس و تولید محتوای اطلاعاتی مورد نیاز این مباحث از موضوعات اشاره شده توسط دکتر مریم صابری بود.
دبیر پنل تخصصی آموزش، در ادامه از لزوم توجه به دروس عملی، کاربردی و آزمایشگاهی در آموزش الکترونیکی سخن گفتند. برخی از دروس در علم اطلاعات نیاز به تولید محتوای روزآمد دارد و اعضای محترم هیات علمی فراتر از ساعات اختصاص یافته برای بحث در کلاسهای حضوری، باید زمان و انرژی برای تولید محتوای مناسب الکترونیکی صرف کنند.
دکتر دری گیو نیز با اشاره به چالش های زیرساختی و فرهنگی مرتبط با آموزش الکترونیکی، از اصول اولیه آموزش الکترونیکی سخن گفتند. دانشجو محور بودن فرایند آموزش الکترونیکی، برخط وبرون خط بودن این نوع آموزش و نقش تسهیل گر استاد در فضای آموزش الکترونیکی وتاکید بر آموزش و ارزیابی مستمر به جای توجه به آزمون پایانی به عنوان نکات بسیار مهم و مورد توافق متخصصان آموزش مورد توجه اشاره قرار گرفت.

توانمند سازی اساتید یکی از چالش های مهم در آموزش الکترونیکی است. استفاده از ابزارهای ارائه تعاملی (Mentimeter, ahaslides, kahoot) به عنوان ابزارهایی که امکان تعامل نزدیک را فراهم می کند در کاهش فاصله بین استاد و دانشجو بسیار موثر است. استفاده از نرم افزارهای شبیه ساز آزمایشگاهی و کارگاهی می تواند به آموزش در حوزه دروس علمی و کارگاهی نیز یاری رساند. چالش آزمون به شکل مجازی از دیگر مباحث مطرح توسط دکتر دری گیو بود. راهکارهای پیشنهادی برای مراقبت از صحت برگزار آزمون های مستمر و پایانی توسط ایشان مطرح شد. استفاده از mettl، ProctorU, proctorio, و نرم افزارهای مراقبت از صحبت برگزاری آزمون می تواند به کاهش چالشهای اساتید در این حوزه بینجامد.

استمرار آموزش الکترونیکی در دوران پساکرونا دیدگاه رایج و مورد توافق میهمانان حاضر در نشست بود. بخش پایانی نشست نیز با جمعبندی مباحث مطرح در نشست توسط دبیر پنل همراه بود.

دکتر رحمان معرفت
دبیر پنل تخصصی آموزش در کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات