نشست آرشیوهای دیداری- شنیداری پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات در ۳۰ آبان ماه ساعت ۱۱ در تالار فرهنگ کتابخانه ملی برگزار شد. اعضای این نشست عبارت بودند از: دکتر نورالله مرادی (استاد پیشکسوت کتابداری و حوزه آرشیوهای دیداری- شنیداری)، مهندس حسین مهدیان (مدیر کل آرشیو سازمان صدا و سیما)، دکتر غلامرضا عزیزی (رئیس پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، سپیده سیروس کبیری (مدیر آرشیو مرکزی صدا و سیما) و علی قدیمی (آرشیودار سازمان صدا و سیما)
در ابتدا جناب آقای علی قدیمی، دبیر پنل، با اشاره به آغاز ورود منابع دیداری شنیداری به کشور از ۲۰۰ سال قبل، اهمیت این منابع را در ثبت و ضبط تاریخ ۲۰۰ ساله اخیر یادآور شد. ایشان با اشاره به اهمیت این منابع، ضرورت آگاهی بخشی، آموزش و حفظ و نگهداری از این منابع را متذکر شد. نبود اطلاعات و آمار کمّی و کیفی از وضعیت این منابع در سطح کشور و عدم اجرای قانون واسپاری دیداری شنیداری از بزرگترین مشکلات در این عرصه است که باید برای حل آن تلاش شود.
دکتر مرادی، استاد آرشیوداری دیداری شنیداری به عنوان اولین سخنران، با اشاره به تاریخچه ورود منابع دیداری شنیداری به کشور، ناپایداری این نوع منابع و فاسد شدن آن را یادآور شده و ضرورت توجه به این منابع و تبدیل آن را متذکر شد. ایشان آرشیوها را ادامه کتابخانه ها دانست که وظیفه اش اطلاع رسانی است. این استاد متخصص حوزه آرشیو با اشاره به تقسیم بندی تافلر در کتاب موج سوم، به موج ارتباطات و انقلاب اطلاعات اشاره کرده و این موج را در تحول و ظهور عصر جدید بسیار مهم دانست. به زعم ایشان آغاز شکل گیری مراکز اسناد و کتابخانه ها به اختراع خط در هزاران سال قبل بر می گردد لیکن این اختراع چاپ بود که باعث شد تا تمام منحنی های زندگی بشری رشد کند و انسان بتواند بر بسیاری از مشکلات، به غیر مرگ، فائق آید. ایشان با اشاره به تاریخچه شکل گیری آرشیوها و کتابخانه های ملی در امتداد موج سوم تاقلر به موج چهارمی اشاره کرد و از آن با عنوان دوران کلان داده ها نام برد که باعث تولید حجم انبوهی از اطلاعات شده است، بطوریکه روشهای سنتی ذخیره و بازیابی اطلاعات قادر به مدیریت این حجم از اطلاعات نیست و باید راهکارهای جدیدی برای رفع موانع و چالشها یافت.
سخنران دوم، جناب آقای مهندس مهدیان، مدیر کل آرشیو صدا و سیما به مباحث جاری و آتی در حوزه آرشیوهای دیداری شنیداری پرداخت. ایشان با اشاره به خدمات ارزش افزوده در آرشیوهای دیداری شنیداری، به فرایند کسب و کار در این عرصه پرداخته و از تأثیرات فناوری بر آن سخن گفت. به زعم ایشان فناوری فرصتهای جدیدی برای جذب مخاطبان و راه اندازی کسب و کار در این عرصه گشوده است. مدیر کل آرشیو صدا و سیما با اشاره به آرشیو مطلوب، آرشیو مطلوب را آرشیوی دانست که بتواند چالشهای حفظ و نگهداری را حل کند، از روشهای نگهداری روزآمد و تبدیل منابع بهره بگیرد و افزونگی داده ها را به خوبی مدیریت کرده و از فراداده نیز برای غنا بخشیدن به محتوا استفاده کند. آرشیو مطلوب به زعم ایشان آرشیوی است که از روشهای هوش مصنوعی در حوزه های تشخیص خودکار صدا و تصویر و نیز از هستی شناسی برای مدیریت و بازیابی بهینه محتوا استفاده کند. ایشان با اشاره به گامهایی که آرشیو بی بی سی در این عرصه برداشته به چالشهای موجود در حوزه آرشیوهای دیداری شنیداری داخلی پرداخت و به مباحث تجمیع اطلاعات، نرم افزارهای مناسب، پایش فراداده و سامانه های ذخیره و بازیابی اشاره کرد.
دکتر غلامرضا عزیزی به عنوان سخنران سوم در آغاز آرشیوهای دیداری شنیداری را همانند کتابخانه ها، آرشیوها و مراکز اسنادی به عنوان یکی نهادهای اطلاع رسانی دانست که نقش بارزی در عرصه اطلاعرسانی دارد. ایشان سپس به سنت تاریخ نویسی اشاره کرده و تاریخ نویسی در ایران را وابسته به شاهان دانست، یعنی تاریخ ایران عمدتا توسط پادشاهان و فاتحان نوشته شده است. دکتر عزیزی در ادامه افزود: سابقه شکل گیری آرشیو به زعم ایشان به دوران قبل از اسلام و پادشاهی هخامنشیان باز می گردد. نگهداری اسناد و مدارک در ایران از دیرباز معمول بوده است، چنان که در چند جای تورات به وجود خزانه پادشاه ایران که در آن اسناد نگهداری می‌شده، مورد اشاره قرار گرفته است. سابقه امور مربوط به اسناد و نگهداری آنها در مخازن دولتی و سلطنتی در ایران پیشینه‌ای چند هزاره دارد، در دوره هخامنشی، زیربنای تشکیلات اداری امپراتوری را بایگانی سلطنتی تشکیل می داد. در کتاب تورات، ضمن اشاره به وجود خزانه اسناد و مدارک، عرض حالی از یهودیان به داریوش آمده است. دکتر عزیزی همچنین با اشاره به تاریخ شکلگیری کتابخانه ها و آرشیوها، عنوان کرد که در دوران قدیم ابتدا مراکز اسناد و سپس کتابخانه ها شکل می‌گرفتند، لیکن در دوران جدید ابتدا کتابخانه ها و سپس آرشیوها تأسیس شدند.
سرکار خانم کبیری به عنوان آخرین سخنران، با اشاره به آسیب پذیر بودن ذاتی منابع آنالوگ، ضرورت حفظ و نگهداری از آنها را توضیح داده و به تلاشهای صورت گرفته از جانب آرشیو صدا و سیما در عرصه آموزش پرداخت. ایشان ضرورت توجه ویژه به این منابع را از سوی آرشیوها و مراکز اسنادی سراسر کشور خواستار شد.
در پایان اعضاء پنل به پرسشهای حاضران پاسخ دادند.