مراسم افتتاحیه کنگره پنجم متخصصان علوم اطلاعات ایران در روز چهارشنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۸ در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، سالن ۵۰۰ نفره قلم برگزار شد.
این مراسم با سخنان مهرناز خراسانچی، دبیر اجرایی کنگره این گونه آغاز شد : با سلام و احترام، در دقایق آغازین پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات هستیم. از این که در این صبح پاییزی، با حضورتان، ما را در برپایی این رویداد ملی همراهی نموده اید، سپاسگزاریم. در ابتدای برنامه و قبل از دعوت از اولین سخنران امروز، لازم است از تمامی افراد، شرکت ها، سازمان ها، نهادها و دانشگاه ها و اساتیدی که انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران را همراهی کردند، سپاسگزاری کنیم. این کنگره حاصل تلاش گسترده ی عده ی زیادی از متخصصان، اساتید، حرفه مندان و دانشجویان است که می توان از آن به عنوان بزرگترین رویداد ملی حوزه ی علم اطلاعات و دانش شناسی نام برد. در ابتدا از طرف خانواده بزرگ انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران از سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و سرکار خانم دکتر بروجردی، ریاست محترم این سازمان برای تمام حمایت هایشان قدردانی می نمایم. سال هاست که دفتر انجمن در محلی امن در دل کتابخانه ملی مشغول به فعالیت است و مدیران، کتابداران و همکاران این سازمان بزرگ، همیشه حامی انجمن بوده و هستند. همینطور از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، ایرانداک، و جناب آقای دکتر علیدوستی، که با دراختیار قراردان فضایی موجبات برقراری و استمرار دبیرخانه کنگره متخصصان علوم اطلاعات را فراهم آورده اند و با همراهی همه جانبه زمینه برگزاری بسیاری از پیش نشست ها و جلسات کنگره و انجمن را در دوره های مختلف ایجاد نموده اند، سپاسگزاری می کنیم.
سپس از دکتر فریبرز خسروی، رییس هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران برای بیان سخنان شان دعوت کردند.
دکتر فریبرز خسروی سخنان خود را با این دو بیت از مولوی شروع کردند : جان نباشد جز خبر در آزمون، هر که را افزون خبر جانش فزون، جان ما از جان حیوان بیشتر، از چه زان رو که فزون دارد خبر؛ و این گونه ادامه دادند : امیدوارم این نشست دو روزه مقدمه ای باشد برای افزون کردن اطلاعات و خبر در جان همه ما کتابداران و آرشیویست ها. سپس سخنان خود را با نشان دادن اسلایدی از کاریکاتوریست اسلوانی ادامه دادند و گفتند : آیا مسئله اساسی جامعه این است که کتاب شکل فیزیکی خود را از دست داده و به سمت الکترونیکی شدن می‌رود؟ آیا واقعا بوی کتاب و خلسه خواندن دارد از بین می رود؟ آیا مسئله فزونی اطلاعات است؟ می دانیم که شبکه های اجتماعی و ابزارها دارند اطلاعات را افزایش می دهند! ایشان اشاره آماری به سهم هر انسان در جهان به اطلاعات تولید شده در وب داشتند. سپس درباره روند انقلاب های صنعتی اول و دوم و سوم و فزونی اطلاعات در انقلاب صنعتی چهارم و ویژگیهای این انقلاب،تاثیر نمایی تغییرات، از جمله چیستی و نحوه برخورد با کار، تاثیر سیستمی بر تغییرات گسترده و مفهوم قدرت و ملیت و حوزههایی که تحت تأثیر این انقلاب هستند، صحبت کردند.
سپس درباره نگاه کلاس شوآپ به سه حوزه ۱-فیزیکی شامل خودران ها، پهبادها، پرینترهای سه بعدی و مباحث رباتیک؛ ۲-زیستی شامل توان یابی ژنتیکی و ژنی، کدگذاری ژن های انسان ها و زیست شناسی مصنوعی؛ و ۳-دیجیتالی به عنوان مهم ترین و مرتبط ترین حوزه با متخصصان علوم طلاعات شامل اینترنت اشیاء، داده های کلان و ارزش ثانوی آن ها و رفتارشناسی جامعه و تولید اطلاعات غلط توسط سربازان سایبری و نیز رایانش کوانتومی و مهم تر از همه اقتصاد اشتراکی و پلتفرمی مانند “اوبر” را مطرح و درمورد سونامی پیش آمده از منظر شوآن صحبت کردند. در آخر به نظرات باومن و ویژگی سیالیت و تغییر؛ و توضیح اصطلاح انسان ولگرد(وب گرد) از نگاه او اشاره داشته و درباره صحبت مک لوهان که رسانه را یک پیام میداند، گفتند: در حال حاضر ما تأثیر رسانه را در خودمان میبینیم. بحث انقلاب چهارم یک جبر فناورانه است. ما کتابداران و اطلاعرسانان میتوانیم در مقابل این سیل تسلیم باشیم و به ضررهای آن تن بدهیم یا فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو در اندازیم. دکتر خسروی در انتها از حضار و همراهان انجمن سپاسگزاری کردند و با ابراز امیدواری از این که این دو روز جان همه مملو از خبر و اطلاعات شود، صحبت های خود را پایان داد.
در ادامه مراسم افتتاحیه خانم خراسانچی با تاکید بر فضاهای مجازی و شبکه‌های ارتباطی و دسترسی بسیار آسان‌تر به اطلاعات و گستره غیرقابل اجتناب فضای سایبری که تمام زندگی بشر را تحت الشعاع قرار داده و وقوع انقلاب صنعتی چهارم، بر آشنایی کتابخانه ها با امکانات جدید و بهره گیری از ابزارهای موجود برای خدمت رسانی به ذینفعان خود اشاره نمود. وی تغییر در تفکر کتابخانه ها برای ایجاد بستری برای تبادل و تولید دانش نو اطلاعات را ضروری برشمرد و فراهم شدن فرصت یادگیری و تبادل اطلاعات، تجربه ها و ایده ها را از دلایل اصلی برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات عنوان کرد.
سپس از دکتر محمد زره ساز، دبیر علمی پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات برای ارائه سخنرانی شان دعوت نمود.
دکتر محمد زره ساز ضمن ارائه گزارشی از کارهایی که در کمیته علمی پنجمین کنگره انجام شده بود، گفت: در دو روز برگزاری کنگره پنجم ۲۰ نشست ارائه خواهد شد. همچنین ۳۷ پیش نشست در روزهای قبل از کنگره برگزار شده است، و همۀ پنلها حداقل یک پیش نشست و برخی هم بیشتر از یک بار پیش نشست داشته‌اند. برخی از این پیش‌نشست‌ها خود در یک حد یک همایش ملی بوده‌اند. امسال برای نشان دادن جنبهی ملی بودن کنگره برای اولین بار نشستهای استانی را در دو استان خراسان رضوی و فارس برگزار کردیم.
ایشان در ادامه اظهار کرد: ۱۵ سازمان میزبان پیش نشستهای کنگره پنجم بودند. امسال دو برنامه در رسانه ملی (شبکه چهار برنامه طلوع و شبکه خبر) جهت معرفی کنگره روی آنتن صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران رفت.
همچنین دبیر علمی پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات، در ادامه گفت: سه گروه دانشگاهیان، حرفه مندان و مدیران را به عنوان ذینفعان کنگره در نظر داریم. یک طرح پژوهشی نیز درحال انجام است که در آن چالشها، راهکارها و فرصتهایی که در پنج کنگرۀ اخیر توسط متخصصان بیان شده تحلیل محتوا میگردد. پس از پایان طرح و مشخص شدن نتایج، برای پیگیری موارد طرح شده در کنگره با سازمانهای مرتبط مکاتبه خواهیم کرد و انتظار داریم تا تغییرات مربوطه حاصل شود.
در این بخش خانم خراسانچی به عنوان دبیر اجرایی کنگره گزارشی از روند کار کمیته اجرایی ارائه نمود و گفت : کنگره متخصصان علوم اطلاعات، کاریست سترگ که با تشکیل کارگروه های تخصصی موضوعی و تفکر گروهی، بزرگترین رویداد حرفه و رشته را رقم می‌زند. در این کنگره هم تصمیم سازی جمعی تمرین و هم روحیه کار تیمی تقویت می‌شود! حضور حرفه مندان باسابقه و اساتید خبره در کنار جوانان آینده ساز رشته، محیط صمیمانه‌ی علمی و حرفه ای را ایجاد می‌نماید.
ایشان در ادامه ی صحبت هایش گفت : امسال در تیم اجرایی کنگره بیش از ۵۰ نیروی جوان از ۹ دانشگاه موجود در تهران حضور داشتند که این مطلب نشانگر وجود خونی تازه در شریان حیات انجمن است. برخی از این دوستان، در قالب تیم دبیرخانه، از مردادماه در حال کار هستند که از همین جا سپاس صمیمانه خود را به ایشان ابراز می کنم
و این طور ادامه داد : کنگره ملی در پنجمین سال عمر خود قرار دارد، برگزاری مستمر و اثربخش آن، نشان از قوام یافتن کار و قدرت اجرایی یک انجمن علمی و حرفه ای‌ست؛ این انجمن با همراهی جامعه مخاطبش میتواند گام‌هایی محکم و جدی در راه تغییر نگرش اجتماعی و تبیین و شناساندن جایگاه حرفه و رشته بردارد، کنگره بهترین و جامع‌ترین فعالیت موضوعی‌ست که میتواند مولد ایده‌های بسیاری باشد، موضوعات کاربردی فراوانی در نشستهای متنوع در دو روز کنگره مطرح می‌شود که هر یک می تواند زمینه‌ی انجام پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های مختلف شود. کمااینکه نشستی نیز با عنوان تاک(تجربه ها و ایده های کتابداران) برگزارشده و می شود.
سپس گزارشی از فعالیت های اطلاع رسانی کمیته اجرایی در فضاهای مجازی انجمن اشاره کرد و توضیحاتی هم درباره پویش “ما و آینده” بیان نمود.
در آخر هم به ذینفعان کنگره اشاره داشت و گفت : در این کنگره ما دو گروه ذینفع داریم، اول اعضای انجمن هستند که از خدمات و فعالیت های آن بهره‌مند می‌شوند. این افراد شامل اعضای هیئت مدیره، اعضای وابسته و اعضای پیوسته انجمن هستند. و دوم سازمان‌ها و نهادهایی هستند (مانند وزارتخانه هایی که با داده و دانش سروکار دارند، کتابخانه ملی، نهاد کتابخانههای عمومی، کتابخانههای شهرداری و…) که از عملکرد ذینفعان اصلی انجمن بهره می برند.
کنگره ملی متخصصان علوم اطلاعات با تلاش های مستمر، آهسته و پیوسته بر روی تمام ذینفعان خود تاثیر می گذارد و این کار چنانچه استمرار یابد از جوی به رود و دریایی تبدیل خواهد شد که در آن اکوسیستم داده و اطلاعات کشور از آن منتفع خواهند شد.
سپس از دکتر سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد ارتباطات دانشگاه تهران دعوت نمود که برای ارائه ی سخنرانی شان تشریف بیاورند.
دکتر عاملی در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: رشته کتابداری و کتابخانه وارد حوزه‌های جدیدی شده است که جنبه‌های داده‌مبنای کتاب و نشر بنیان این مسیر را تغییر و حضور آن را گسترده‌تر کرده است. ایشان افزود: واقعیت مجازی ما را به عرصه کتاب به مثابه واقعیت نزدیک می کند و اگر واقعیت مجازی را با عناصری چون غوطه ور شدن، تخیل و تعامل بنگریم، با بازتولید متفاوتی با قابلیت تغییر مداوم روبرو خواهیم بود.
دکتر عاملی با اشاره به لزوم توجه به جایگاه فرهنگ در عرصه مجازی تأکید کرد: یکی از پاشنه آشیل های فناوری فرهنگ است و فناوری های جدید قابلیت تهدیدآفرینی برای فرهنگ ها را دارا بوده نگاه ابزاری(فاوا) به فرهنگ نگاهی تهدید کننده نسبت به این عرصه است.
وی افزود: در انتقال فناوری باید جنبه های فرهنگی موضوع را مورد توجه داشته باشیم.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: فناوری به هرحال یک امر انسانی و ادامه ذهنیت های انسانی بوده است و آن دسته از فناوری هایی توانستند در زندگی آدمی جاگیر و ریشه دار شوند که برخی توانمندی ها و قابلیت های انسانی را توانسته اند در حوزه ای تکرار کنند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تقسیم بندی عرصه اینترنت و سواد مجازی به سه سطح عام، اختصاصی و تخصصی گفت: در سواد اینترنتی یک سطح اشاره به شاخص های عام دارد که مفاهیم جهانی را در بر می گیرد و از نظر تمامی انسان ها مفهوم واحدی را متبادر کرده میان ما و تمامی انسان¬های جهان مشترک است چنانکه جنبه سخت افزاری چیزی بنام سرور نیز برای همگان قابل فهم است.
وی ادامه داد:سطح سواد اختصاصی اشاره به ظرفیت های فرهنگی ما دارد و متناسب با ظرفیت های بومی هر منطقه قابل تعریف بوده مثل اپلیکیشن ها از جنس نرم افزار هستند و تفکر و فرهنگ بر آن تأثیر دارد. در پایان ایشان به چهار نوع نشر الکترونیک اشاره کرد و آرزو کرد که بتوان با بهره گیری از نشر الکترونیک زمینه فراگیرتری برای بهره گیری از دانش برای همه اقشار اجتماعی فراهم شود.
بعد از صحبت های دکتر عاملی، خانم خراسانچی از دکتر اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، برای سخنرانی دعوت نمود.
خانم دکتر بروجردی ضمن آرزوی مفید بودن برگزاری کنگره برای رشد مطالعه مردم، گفت: انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران انجمن فاخری است که توانسته جایگاه خود را در بین کتابخانه ها و کتابداران باز کند. ویژگی انجمن، کار داوطلبانه، سازمان یافته و تلاش جمعی است.
ایشان همچنین در ادامه افزود: مبنای کار انجمن ایجاد یک فرصت برای این است که مردمی که با آن در ارتباط هستند به این برسند که سرمایۀ فکری و دانشی آنها از کجا سرچشمه گرفته؟ رفتارها نشأت گرفته از باورهاست، و باورها حاصل اندیشه هایی است که تراوش شده و این اندیشه ها در قالب کتاب و محتوا ترسیم شده و در اختیار ما قرار گرفته است.
دکتر بروجردی درادامه گفت: این می تواند ما را به سرمایه اجتماعی برساند، سرمایه ای که ما را به انسجام اجتماعی می رساند. فهم مشترک و درک مشترک از سرمایۀ اجتماعی را باید داشته باشیم. قطعا همۀ مردم یک جور فکر نمی کنند ولی آنچه که مهم است این است که ترغیب بین افکار وجود داشته باشد.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: سرمایه فکری ما که منتهی به سرمایه اجتماعی می شود در دل خود مدارا، گفتگو و فهم مشترک را دارد که بدست آوردن همۀ این موارد از طریق خواندن و مطالعه کردن ممکن است. ما باید یک فصل مشترک بین خودمان پیدا کنیم این فصل مشترک میتواند زمینۀ فهم مشترک از واقعیتهای اجتماعی و…. باشد، و میتواند انسانها را از ذلت به هدایت برساند.
دکتر بروجردی در ادامه گفت: عزیزانی که در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران فعالیت می کنند باید تلاش کنند که به انسانها خدمت کنند، و حاصل اندیشه های تدوین یافته را حفظ کنند، و به دیگران برسانند، اگر ما به این نقطه مطلوب دسترسی پیدا کنیم، میتوانیم زمینه را برای رشد و تعالی بشریت که در کتابخانه ملی این فضا آماده است، فراهم کنیم.
بعد از صحبت های خانم دکتر بروجردی، آقای مسعودی عضو کمیته راهبری کنگره پنجم و مسئول کمیته ارزیابی و بهبود مستمر انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی اشاره کوتاهی به فرم های نظرسنجی و چگونگی تکمیل آن ها داشت.
بخش نخست برنامه افتتاحیه، با دعوت از حضار برای پذیرایی و شروع نشست افتتاحیه، به پایان رسید.