دبیر نشست کتابخانه‌های پزشکی: خانم دکتر فرزانه فضلی
مصاحبه‌کننده: خانم سپهوند
تاریخ مصاحبه: بهار ۱۴۰۰
– انگیزه شما برای پذیرش مسئولیت دبیری نشست کتابخانه‌های پزشکی چه بوده است؟
قبل از بیان هر چیزی دربارۀ این مسئولیت، باید بگویم که این مسئولیت، مسئولیت بسیار ارزشمند و سنگینی است. من این افتخار را در کنگرۀ چهارم به‌عنوان اعضای نشست کتابخانه‌های پزشکی و در کنگرۀ پنجم هم افتخار دبیری نشست کتابخانه‌های پزشکی را داشتم. در نشست‌های سال‌های قبل موضوعاتی مطرح شده بود که در جریان تمام آن‌ها بودم و ایده‌ها، تجربیات و مسائلی مطرح شد که باعث شد اتفاقات بسیار خوبی در حرفۀ ما شکل بگیرد. همچنین تجربیات بسیار ارزشمندی هم مطرح شد. در‌عین‌حال ما انتظارات کتابداران، دانش‌آموختگان و دانشجویان کتابداری پزشکی را هم شنیدیم. اینکه من در جریان تمام این مسائل بودم و می‌توانستم این سلسله‌نشست‌ها را با اتصال به یکدیگر هدایت کنم، یکی از این دلایل بود. موضوع بعد این بود که من به‌عنوان فردی که خودم کتابدار پزشکی بودم، در دانشگاه هم کار کردم و سمت‌های مختلفی از جمله کتابدار، مسئول کتابخانه مرکزی، مدیر اطلاع‌رسانی و در حال حاضر مسئولیت راهبرد نظارت بر کتابخانه‌های پزشکی در ستاد وزارت بهداشت را برعهده داشتم، ارتباط بسیار خوب و مؤثری با جامعۀ کتابداری پزشکی، کتابداران، کتابخانه‌ها و مدیران آن‌ها، اساتید و دانشجویان هم برقرار شد. تشکیل این شبکۀ ارتباطی و ارتباطات مؤثری هم که وجود داشت، باعث شد که من با خیال راحت‌تری مسئولیت را در کنگرۀ ششم قبول کنم. بعد از اینکه دبیر محترم علمی با من تماس گرفتند و پیشنهاد این مسئولیت را دادند، با چند تن از بزرگان حرفه مشورت کردم و توصیه کردند امسال هم بنده این افتخار را داشته باشم که در ششمین کنگرۀ متخصصان علوم اطلاعات در نشست کتابخانه‌های پزشکی خدمت کنم.
- شما چه موضوعاتی را برای طرح در نشست دارید؟
من برای انتخاب این موضوع یک بررسی روی موضوع اصلی نشست داشتم. موضوع بسیار خوب و غنی دیده شده بود؛ یعنی کمیتۀ راهبردی کنگرۀ ششم موضوع را بسیار اندیشمندانه انتخاب کرده بودند. خیلی خودم علاقه‌مند بودم که حتماً در این چهارچوب موضوعمان را انتخاب کنیم. با چند تن از بزرگان و در گروه نشست کتابخانه‌های پزشکی (که در یکی از شبکه‌های اجتماعی است)، موضوع را مطرح کردم. ایده‌های مختلفی به دستم رسید. آن‌ها را کنار هم گذاشتم و دوباره از بین آن‌ها چند موضوع را انتخاب کردیم. دوباره با دوستان در میان گذاشتم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که موضوع نشست کتابخانه‌های پزشکی در کنگرۀ ششم، «مهارت‌های کتابداران پزشکی در تحول دیجیتال» باشد. به‌خاطر اینکه موضوع تحول دیجیتال علاوه بر اینکه یک موضوع صد‌در‌صد مهارتی است، موضوعی است که در فرهنگ سازمانی باید شکل بگیرد. ضمن اینکه بهره‌مندی از فناوری‌های اطلاعات بسیار اهمیت دارد؛ یعنی اینکه کتابدار ضمن اینکه می‌تواند و توان این را دارد که از نظر مهارتی با فناوری‌های اطلاعاتی کار کند، از نظر فرهنگ سازمانی و روحیۀ حرفه‌ای باید همیشه یک فرد پویا و در تحول باشد و فرسودگی، خمودگی و فسیل شدن را کنار بگذارد. این شرط ما برای زنده ماندن، پویا و ماندگار بودن و همیشه درخشیدن است. به همین دلیل دوستان ما گفتند موضوع نشست را به این شکل ببندیم که مهارت‌های کتابداران پزشکی در تحول دیجیتال را به اشتراک بگذاریم. امیدوارم در این نشست‌ها و پیش‌نشست‌ها بتوانیم ایده‌های خوبی بگیریم، تجربیات موفقی را به اشتراک بگذاریم و همچنین از دانش روز تولید شده بیشترین بهره را بگیریم که شنوندگان و بینندگان ما در این زمینه بیشترین بهره را ببرند و ما بتوانیم به اهدافمان در کنگرۀ ششم برسیم.
- تا چه میزان موضوع نشست در رفع چالش‌ها و مسائل حرفه و رشته مؤثر است؟
باید خدمتتان عرض کنم لازمۀ تحقق تحول دیجیتال، بهره‌مندی از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی، خلق فرایندها و کارکردهای نوآورانه در راستای رسالت کتابخانه و رضایت مراجعین است. همۀ ما می‌دانیم که در سال‌ها و حتی در ماه‌های اخیر آن‌قدر تغییرات رفتارهای بازیابی اطلاعات کاربران ما سریع اتفاق افتاده است که انتظارات آن‌ها برای دستیابی به اطلاعات بسیار بالا رفته است. جامعۀ مخاطب کتابخانه‌های پزشکی، جامعۀ علمی هستند که بحث دسترسی به اطلاعات علمی برای آن‌ها مطرح است. ما ضمن اینکه می‌دانیم کاربرانی بسیار هوشمند و متخصص در حوزۀ دسترسی به اطلاعات داریم، باید بدانیم این اطلاعات بسیار حساس و حیاتی است و باید به‌موقع به دست کاربر خودش برسد وگرنه ارزش خودش را از دست می‌دهد.
کتابدار ما به دلیل اهمیت اطلاعات در سلامت جامعه کاربر در کتابخانه‌های پزشکی باید در بهره‌مندی و در مهارت استفاده از این فناوری‌ها پیشتاز باشد. مدیران کتابخانه‌های ما باید مرتب در حال برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی بهتر از بسترهای دیجیتال و فناوری باشند تا رضایت مراجعه‌کننده خودشان را در دسترسی و بازیابی اطلاعات حفظ کنند. باید بتوانیم کتابدارانی داشته باشیم که به‌سرعت بتوانند این مهارت‌ها را کسب کنند و این فرهنگ سازمانی جدید را نسبت به فرهنگ سازمانی قدیم به شکل بسیار پویا و نوآورانه و به شکلی که رضایت ارباب‌رجوع را هم بتواند جلب کنند، توسعه دهند تا کاربرانمان را از دست ندهیم و بتوانیم این خدمات را در کتابخانه عرضه کنیم.
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایمان این است که هنوز هم اعتقادمان شاید به فضای فیزیکی است و بخشی از نگرانی ما در مورد نسخه‌های چاپی و بخشی دیگر مربوط به این است که کاربر ما برای عضو شدن باید به کتابخانه مراجعه کند یا نه و چه فرایندی باید صورت بگیرد. به نظر من ما باید برای تمام این‌ها روش‌های جایگزین و مطلوب داشته باشیم. باید هم کاربرانی که به کار با نسخه‌های چاپی علاقه‌مند هستند و نیازشان، هم نیاز اطلاعاتی کاربرانی که می‌خواهند دراسرع‌وقت این اطلاعات را با کم‌ترین زمان به دست بیاورند و هم مستندات، اطلاعات و مدارکی که به درد دانشجو و استاد می‌خورد را در شکل، قالب و فرایند مناسب در نظر بگیریم و این‌ها را به دست کاربران برسانیم. این‌ها الان چالش و مسائل رشته و حرفۀ ما هستند و اینکه به‌نوعی این خدمات را ارائه بدهیم که مدیران و سیاست‌گذاران آن سازمان و دانشگاه در مورد اهمیت خدماتی که کتابخانه ارائه می‌دهد، توجیه شوند تا خدای ناکرده یک‌زمان این خدمات کم‌اهمیت جلوه نکنند. ضمن اینکه آن‌ها ارزشمندی دسترسی به خدمات توسط یک کتابدار، یک کتابخانه را باید درک کنند و این به دست نمی‌آید، مگر اینکه ما از خودمان شروع کنیم. من کتابدار از خودم شروع کنم و مدیر کتابخانه در بازنگری خدماتش نسبت به مراجعه‌کننده بتواند از آن بهره‌مند شود. به این صورت ما هم مسائل و مشکلات حرفه‌ای‌مان را تا حدود زیادی می‌توانیم حل کنیم و هم در تجربیات موفق پا گذاشته باشیم که بتوانیم با سایر کتابداران و کتابخانه‌ها در میان بگذاریم.
- معیار و مبنای شما در انتخاب اعضای نشست بر چه اساس بوده است؟
ما در کنگرۀ ششم سه پیش‌نشست برای کتابخانه‌های پزشکی و یک نشست نهایی داریم. امسال شکل کنگره در پیش‌نشست‌ها به‌صورت مجازی و در قالب وبینار برگزار می‌شود. هیچ‌وقت عقیده‌ام این نبوده است که یک تیپ و طیف خاصی از افراد انتخاب شوند. هدف ما این است که تجربۀ زیستی موفق و دانش تخصصی که در اقصی‌نقاط دنیا در این حوزه وجود دارد را بتوانیم در این نشست به اشتراک بگذاریم و افراد بتوانند حداکثر بهره را از شنوندگان این جلسات ببرند. خوشبختانه در تمام دوره‌ها استقبال خوبی از نشست کتابخانه‌های پزشکی شده است. در اولین پیش‌نشست هم که اولین پیش‌نشست کنگره بود، ما حدود ۸۰ نفر شنونده به‌صورت مجازی داشتیم و توانستیم در خدمت ۳ نفر از بزرگان حرفه و رشتۀ کتابداری باشیم و اطلاعات خوبی در آنجا به اشتراک گذاشته شد. قطعاً از حضور کتابداران موفق و مدیران کتابخانه‌هایی که تجربیات خوب و موفقی دارند استفاده خواهیم کرد. همیشه حضور اساتید را در این نشست‌ها داشتیم و باز هم خواهیم داشت و در کنار این‌ها حضور دانشجویان به‌عنوان مهم‌ترین پتانسیل حرفه و رشته که قرار است به جامعۀ ما نزدیک بشوند را داریم که برای این افراد خیلی مهم است که چگونه ایده بگیرند، چگونه آن را بپرورانند و چگونه به اشتراک بگذارند. ان‌شاءالله در جلسات بعد می‌بینیم که این افراد، افراد ثابتی نیستند. در نشست‌ها و پیش‌نشست‌ها قطعاً از تمامی طیف‌های کتابداران پزشکی استفاده خواهیم کرد و تنها معیاری که وجود دارد این است که آن‌ها تجربۀ موفق و دانش علمی را به‌صورت عملیاتی و کاربردی نه صرفاً به‌صورت تئوری داشته باشند، اگر که هرکدام از عزیزان این موارد را داشته باشند، استقبال خواهیم کرد. من این را هم در گروهی که در شبکه‌های اجتماعی داریم و هم در نخستین پیش‌نشستمان اعلام کردم که با آغوش باز استقبال خواهیم کرد از عزیزانی که تجربیات موفقی دارند و تمایل دارند در پیش‌نشست‌ها با ما مشارکت داشته باشند.
- چه پیامی برای اعضای جامعۀ علمی و حرفه‌ای برای افزایش مشارکت آن‌ها در کنگرۀ دارید؟
من از تمامی دست‌اندرکاران کنگرۀ ششم، از ریاست محترم انجمن، از اعضای کمیتۀ راهبردی، از دبیر محترم علمی و دبیر محترم اجرایی کنگره و تمام اعضای کمیتۀ اجرایی و کمیتۀ علمی بسیار سپاسگزارم که این فرصت را در اختیار کتابداران و کتابخانه‌های پزشکی گذاشتند. کنگرۀ متخصصان علوم اطلاعات، بهترین و بزرگ‌ترین رویداد جمعی و ملی در حوزۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی است. به تمام حرفه‌مندان و دانش‌آموختگان کتابداری و اطلاع‌رسانی توصیه می‌کنم، حتماً این فرصت را به خودشان بدهند و در این نشست‌ها شرکت کنند، مشارکت داشته باشند نه صرفاً به‌عنوان شنونده بلکه به‌عنوان فردی که می‌تواند ارتباط و حضور مؤثرتری در بخش‌های این کنگره داشته باشد. کنگره بسیار متنوع است و تقریباً تمام علاقه‌مندی‌ها و تخصص‌های موجود در حوزۀ کتابخانه‌ها (عمومی، دانشگاهی و تخصصی)، متادیتا، علم‌سنجی و … را پوشش می‌دهد. افراد صاحب‌نظر و صاحبِ‌نام رشته و حرفۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی در اینجا حضور دارند. قطعاً برگزاری حضوری و دیدن عزیزان و بزرگان رشته خیلی دلگرم‌کننده است و انگیزه‌های شغلی و آینده‌نگری را در ما بیشتر می‌کند، علاوه‌برآن فرصتی است که تجربیات مختلف را در حیطه‌ای که به آن علاقه داریم را می‌شنویم و افراد و شرکت‌های موفق را می‌بینیم، انجمن‌های کوچک‌تر در کنار این حرفه را بشناسیم و با هرآنچه که در مورد ارزش‌های این کنگره است، آشنا می‌شویم. این یک رویداد بسیار خوب و دلگرم‌کننده است، نه صرفاً به‌خاطر مباحثش بلکه به‌خاطر اینکه چند سالی است که انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی فعالیتی ندارد و منحل شده است. پیگیر هستم که مجدداً فعالیت خودش را ادامه بدهد؛ اما این فرصت تنها فرصتی است که ما می‌توانیم در کنار اساتید، حرفه‌مندان و دانشجویان و کتابداران گرد هم بیاییم و موضوعات و دغدغه‌ها و تجربیات حرفه‌ای و رشته‌ای خودمان را مطرح کنیم و به اشتراک بگذاریم تا اینکه شاهد اتفاقات خوب‌تر در کتابخانه‌های پزشکی باشیم.
لینک صفحه نشست تخصصی پنل کتابخانه پزشکی