این پیش‌نشست که با استقبال گسترده شرکت‌کنندگان همراه بود به بررسی امکانات، قابلیت‌ها، کارکردها و تجربیات سامانه‌های علم‌سنجی اعضای هیئت‌علمی پرداخت. از جمله دیگر اهداف این پیش‌نشست، معرفی برخی از تجربیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران در زمینۀ راه‌اندازی و به‌کارگیری این نوع سامانه‌ها به‌منظور سنجش و ارزیابی فعالیت‌ها و عملکردهای اعضای هیئت‌علمی و سایر پژوهشگران بود. در همین راستا، ابعاد گوناگونی از خدمات این سامانه‌ها که می‌تواند به مدیران و برنامه‌ریزان پژوهش و فناوری ارائه شود، تبیین شد.
در ابتدا، دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی، دبیر علمی پیش‌نشست، ضمن معرفی برنامه‌ها و سخنرانان، به بیان اهمیت برگزاری این پیش‌نشست در انعکاس هر چه بیشتر خدمات و عملکردهای مؤثر سامانه‌های علم‌سنجی در سنجش بهره‌وری علمی پژوهشگران پرداختند. ایشان دلیل انتخاب اعضای حاضر در این پیش‌نشست که ترکیبی از متخصصان علم‌سنجی، مدیران اجرایی بهره‌بردار، دانش‌آموختگان علم‌سنجی و همچنین کارشناسان صاحب تجربه و دانشجویان مرتبط با این حوزه بودند را لزوم معرفی و تبیین نقش مؤثر سامانه‌های علم‌سنجی در پیشبرد اهداف پژوهش و فناوری دانشگاه‌ها و سازمان‌ها عنوان کردند.
در ادامۀ این پیش‌نشست، خانم مریم رزمگیر سخنرانی خود را در مورد ویژگی‌ها، کارکردها، امکانات و قابلیت‌های سامانه‌های علم‌سنجی اعضای هیئت‌علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارائه کردند و به تبیین مفاهیم مرتبط با علم‌سنجی، شامل کتاب‌سنجی (Bibliometrics)، اطلاع‌سنجی (Infometrics)، وب‌سنجی (Webometrics)، مجازسنجی (Cybermetircs) و دگرسنجی (Altmetrics) و جایگاه این مفاهیم و سنجه‌های مربوط به آن‌ها در سامانه‌های علم‌سنجی پرداختند. ایشان در ادامه، به بیان سیر رشد ابزارهای فناوری نوین در سال‌های اخیر و تأثیر آن بر علم‌سنجی و ارزیابی علمی – پژوهشی پژوهشگران پرداختند و کارایی سنجه‌های جدید سنجش علم را مورد مقایسه قرار دادند. در پایان این سخنرانی، مهم‌ترین چالش‌های پیش روی علم‌سنجی و رویکردهای اتخاذ شده توسط برخی از کشورها در این خصوص، معرفی شد.
به‌عنوان تجربه‌ای عینی‌تر در این زمینه، ایشان با استفاده از نمونه‌هایی عینی و کاربردی در راستای رفع نیازهای علم‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تصویری روشن از قابلیت‌های سامانه علم‌سنجی وزارت بهداشت ارائه دادند و به تبیین ابعاد قابل توسعه در این سامانه پرداختند. کارکرد این سامانه در زمینۀ محاسبۀ سنجه‌هایی همچون H-Index، G-Index، M-Index وH5-Index و همچنین قابلیت‌های آن در مصورسازی عملکردهای پژوهشگران بر اساس سنجه‌های موردنظر، از جمله موارد دیگری بود که توسط خانم رزمگیر در این پیش‌نشست مطرح شد.
سخنران بعدی این پیش‌نشست، دکتر پیام کبیری بودند که ریاست مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را برعهده دارند. ایشان ضمن معرفی نقش مؤثری که سامانه‌های علم‌سنجی می‌توانند در دانشگاه‌ها ایفا کنند، این سامانه‌ها را به‌مانند موجودی زنده توصیف کردند که با توجه به تحولات روز، همواره نیازمند توسعه و روزآمدسازی هستند. با وجود این، ایشان تأکید کردند که این نوع سامانه‌ها تنها سازماندهی‌کننده و تأمین‌کنندۀ داده‌های موردنیاز برای تحلیل‌های علم‌سنجی محسوب می‌شوند و نمی‌توان انتظار داشت که یک سامانه به تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های موردنظر بپردازد؛ چراکه تحلیل اصولاً کاری انسانی است که باید توسط متخصصان علم‌سنجی صورت پذیرد.
دکتر کبیری افزودند، با وجود این، متخصصان علم‌سنجی به‌منظور انجام تحلیل‌های دقیق، درست و سریع، همواره نیازمند بهره‌گیری از سامانه‌های اطلاعاتی مناسب بوده و هستند. با توجه به همین رویکرد، ایشان در ادامه در مورد روند شکل‌گیری، پیاده‌سازی، نظارت و ارزیابی مداوم عملکرد سامانه علم‌سنجی وزارت بهداشت توضیحاتی را اضافه کردند و به اهمیت ارائه اطلاعات درست، دقیق و روزآمد علم‌سنجی برای ارزشیابی پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشگران اشاره نموده و به تبیین برخی از چالش‌های پیش روی بعضی از این سامانه‌ها در زمینه ارائه اطلاعات قابل‌اعتماد پرداختند. ایشان سپس با ایراد سخنان خود در زمینه معرفی برنامه‌های توسعه سامانه‌های علم‌سنجی در راستای پاسخگویی به نیازها و تحولات جدید این حوزه و لزوم حفظ پویایی مستمر آن‌ها، به مباحث خود پایان دادند.
در ادامه، دکتر حمزه‌علی نورمحمدی، عضو هیئت‌علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی و رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد علمی دانشگاه شاهد، به ایراد سخنان خود در خصوص فرایندهای علم‌سنجی در دانشگاه شاهد و معرفی شیوه کار ارزیابی علمی پژوهشگران با استفاده از داده‌های ارائه شده توسط سامانه پژوهشی دانشگاه شاهد، پرداختند. ایشان در سخنان خود این نکته را مورد تأکید قرار دادند که کلیۀ فعالیت‌های مربوط به علم‌سنجی در دانشگاه شاهد، توسط متخصصان علم‌سنجی اداره می‌شود و همین ویژگی از اصلی‌ترین عوامل توسعه و بهره‌گیری از سامانۀ علم‌سنجی در این دانشگاه به شمار می‌رود.
در بخش پایانی، دکتر نوروزی چاکلی، به بحث و جمع‌بندی مباحث مطرح شده پرداختند. ایشان سامانه‌های علم‌سنجی را از مهم‌ترین ملزومات انجام صحیح، دقیق و به موقع برای انجام مطالعات علم‌سنجی معرفی کردند و همکاری دانشگاه‌ها با یکدیگر و تبادل تجربیات در این زمینه را از پیش‌شرط‌های اصلی توسعه و پیاده‌سازی سریع‌تر و مؤثرتر این سامانه‌ها در دانشگاه‌های کشور عنوان کردند. بااین‌حال، تأکید ایشان بر آن بود که اگرچه وجود سامانه‌های علم‌سنجی برای جستجوی اطلاعات مقالات و پژوهشگران یک ضرورت به شمار می‌رود، اما داده‌های خام این سامانه‌ها نمی‌تواند معیار نهایی برای سنجش و ارزیابی علم در کشور به شمار آید؛ چراکه تحلیل این داده‌ها باید توسط متخصصان علم‌سنجی و باتکیه‌بر داده‌های به‌دست‌آمده از این سامانه‌ها صورت پذیرد. دکتر نوروزی چاکلی در همین زمینه اظهار داشتند با وجود اهمیت این سامانه‌ها، اگر بدون توجه به تحلیل‌های معناداری که روی داده‌های این سامانه‌ها صورت می‌پذیرد، تنها به داده‌های خام آن‌ها تکیه شود، صرفاً نتایجی توصیفی و کلی از رشد کمّی ارائه خواهد شد که حتی می‌تواند گمراه‌کننده باشد. در مقابل، اگر داده‌های خامی که توسط این سامانه‌ها در دسترس قرار می‌گیرد، بر اساس اهداف تعیین شده توسط متخصصان علم‌سنجی مورد تجزیه و تحلیل‌های کمّی و کیفی قرار گیرد، نه‌تنها می‌تواند برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان پژوهش و فناوری راهگشا باشد، بلکه قادر است تصویری روشن و واقعی از عملکرد علمی و فناوری پژوهشگران کشور در اختیار قرار دهد و به عنوان ابزاری مهم، مؤثر و تعیین‌کننده، در این زمینه نقشی محوری ایفا کند.
در انتها، شرکت‌کنندگان به طرح سؤال‌های خود در خصوص مباحث مطرح شده پرداختند و اعضای پیش‌نشست به سؤال‌ها پاسخ دادند.
تهیه و تنظیم:
دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی (دبیر پیش‌نشست)
برای مشاهده فیلم پیش‌نشست نخست، به لینک زیر مراجعه کنید:
https://learning.ilisa.ir/p6k84c66aogl