دبیر: دکتر فریبرز خسروی عضو هیئت علمی مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران
اعضا:
- دکتر حسین افخمی رئیس گروه روابط عمومی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی
- دکتر محمد رضا قانع عضو هیئت علمی پایگاه استنادی جهان اسلام
- دکتر محمد زرهساز عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی
- غلامرضا عزیزی رئیس پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
چکیده: هدف این نشست، ارائۀ تحلیل جامعی در رابطه با مفاهیم مرتبط با دسترسی آزاد به اطلاعات و پیشنهادهای کاربردی به منظور ترویج دسترسی آزاد مردم به اطلاعات از طریق کتابخانهها و آرشیوها است. نخست، تعاریف متعددی دربارۀ مفهوم رایج اطلاعات ارائه شد، سپس یه بحث دربارۀ کیفیت اطلاعات و تفاوت اطلاعات با اطلاعات تحریفشده پرداخته شد. در راستای حق همه افراد برای دسترسی به اطلاعات، سانسور، اقتصاد رسانه و کنترل نامربوط بهعنوان موانعی شناخته شدند که تنها با بررسی و تحلیل وضعیت اجتماعی حاکم در یک جامعه قابل بررسی هستند. بهترین کشورها در حوزۀ انتشار اطلاعات کشورهایی هستند که مسئولیت انتخاب، برجستهسازی مطالب و تعیین دستور کار را برعهدۀ اعضای حرفهای تشکلهای صنفی آن حوزهها (یعنی متخصصان علوم اطلاعات، کتابداران، روزنامهنگاران و کارشناسان روابط عمومی) قرار دادهاند تا جامعه به سمت و سویی برود که دسترسی به اطلاعات برای آنها مضر نباشد. در ادامه، به بحث دسترسی آزاد به اطلاعات در کتابخانهها پرداخته شد. همچنین، به اعمال سانسور در مرحلۀ فراهمآوری و پردازش اشاره شد و نسبت به سانسور اقتصادی که مربوط به تخصیص هزینۀ ویژهای برای خریداری بعضی از کتابهاست، توجه بیشتری صورت گرفت. پس از آن، بند اول قانون انتشار دسترسی آزاد به اطلاعات مورد بررسی قرار گرفت زیرا این قانون برای اطلاعات عمومی است و در آن اطلاعات علمی نادیده گرفته شده است و به بازخوانی نیازمند است. بنابراین، اطلاعرسانان از نظر اینکه آرشیو چه محدودیتهایی دارد و روی چه اسنادی اعمال محدودیت میکند، باید قانون آزادی اطلاعات را بازنگری کنند. در ادامۀ این نشست به وجود برداشتهای غلطی همچون تضادکامل دسترسی آزاد با حق مؤلف و بیکیفیت بودن منابع دسترسی باز در این حوزه اشاره شد. سپس به وجود معضل فرهنگسازی و آگاهیرسانی و نبود آموزش رسمی در زمینۀ دسترسی آزاد در ایران و محدودیتهای آرشیویستها در ارائۀ صریح اطلاعات بحث شد. از اینرو، به وجود خطمشی دسترسی در آرشیو اشاره شد؛ یعنی تمام آرشیویستها موظفاند ز ابتدای کار، سیاستهای دسترسی افراد به اسناد را تعیین کنند ا. دو مؤلفۀ تأثیرگذاری که میتواند برای حق دسترسی به اطلاعات وجود داشته باشد، یکی دارنده و تولیدکنندۀ اطلاعات و دیگری خواننده و نیازمند است. در انتهای نشست، بر لزوم فرهنگسازی که بیشتر از همه میتواند با نهادهای صنفی و تشکلهای حرفهای و از طریق وسایل ارتباط جمعی انجام شود تأکید شد.
در ایران به سیاستگذاری و برنامه ریزی در زمینه دسترسی آزاد به اطلاعات نیازی اساسی وجود دارد و راهکارهای عملیاتی در این رابطه بایستی تدوین گردد. برای این منظور فرهنگسازی از طریق آموزش رسمی و آموزش کوتاه مدت، ایجاد زیرساختهای سخت افزاری و نرمافزاری، مشخص شدن متولی یا متولیان دسترسی آزاد، کیفیت محتوایی، تدوین آیین نامه در سطح ملی یا دانشگاهی و نهایتاً جنبه اقتصادی به دسترسی آزاد و الگوهای مالی آن مانند دسترسی آزاد سبز در قالب واسپارگاههای سازمان و دسترسی آزاد طلایی در قالب انتشار در نشریات دسترسی آزاد مورد تأکید قرار گرفت.